Nobel Ödülleri konusunda uzman gözlemcilere göre bu yıl mRNA COVID aşılarının ödüllendirilmeyişinin nedeni, komitenin kemikleşmiş ödül politikası ve zamanlama. Ancak aynı kaynaklar bu aşıların ardında yatan bilimsel gelişmelerin yakın zamanda ödüllendirileceğine kesin gözüyle bakıyorlar.
Zamanlama bu yıl COVID-19 aşılarının lehine çalışmadı ne yazık ki. Bu yılın ödülleri için adayların isimleri en geç 1 Şubat tarihinde komiteye sunulmalıydı. Bu tarih de ilk mRNA aşılarının yapılmasından yalnızca 2 ay sonrasına denk geliyordu. Aşıların pandemi üzerindeki tam etkisi henüz net olarak bilinmiyordu.
Tarih de COVID-19’un aleyhine işledi bu yıl. Indiana Üniversitesi’nden fizikçi Santo Fortunato, Nobel ödülleri tarihinde keşif ve ödüllendirme arasında genellikle 30 yıl gibi bir sürenin geçtiğine işaret ediyor. İlk deneysel mRNA aşıları 1990’ların ortalarında test edilmeye başlandı. Ancak Moderna ve Pfizer/BioNTech’in aşılarla ilgili doyurucu sonuçlar alması 2000’li yılları buldu.Ve teknolojinin tam etkisinin ancak bu yıl görüldüğünü söylemek de mümkün.
“Nobel ödülleri genellikle insanlara nasıl balık tutulacağını öğreten bilim insanlarına verilir, insanlara balık verenlere değil” diye konuşan Northwestern Üniversitesi’nden bilgisayar programcısı Brian Uzzi, “Komite öne çıkan temel araştırmaları ödüllendirmeyi tercih eder. Bu temel araştırmalar, tek bir problemi değil, çok sayıda problemi çözmelidir. Bu nedenle komite mRNA aşı teknolojilerinin etkisinin diğer hastalıklarda da görülmesini bekleyecektir” diyor.
Kaldı ki COVID-19 aşıları bugüne dek Nobel ödüllerinin habercisi sayılabilecek başka ödüllerin de sahibi oldu. Örneğin 2021 Breakthrough Ödülleri bağışıklığın istenmeyen tepkilerini ortadan kaldıran mRNA teknolojisi modifikasyonlarını gerçekleştirenlere verildi. Aynı bilim insanları ayrıca Lasker Vakfı ödüllerini de kazandılar. Uzzi, Nobel ödülünden önce bu teknolojinin başka ödüller daha kazanacağını umuyor.
Ayrıca bu konuda çözülmesi gereken iki önemli sorun daha var. Biri, ödülün hangi ekibe verileceği – teknolojinin temelini oluşturanlara mı, bu teknolojiyi kullanarak COVID aşılarını geliştirenlere mi?
Diğer sorun da bu aşının geliştirilmesinin kökeninde birden fazla disiplinin bulunması. Komitenin bu konuda çok ayrıntılı bir çalışma yapması gerektiğine dikkat çeken Johns Hopkins Bloomberg Halk Sağlığı bölümünden Arturo Casadevall, “Komite doğru insana, doğru çalışmaya, doğru zamanda ödülü vermek istiyor” diyor.
Reyhan Oksay
