Müjde: COVID-19 LED’i yolda

Ali Akurgal Y
Müjde: COVID-19 LED’i yolda

COVID-19 hastalığına neden olan SARScov- 2 virüsünü etkisiz hâle getirebilen birkaç şey var. Bunlardan biri alkol veya sabun, diğeri ozon, üçüncüsü ise UVC ışını.

Alkol ve sabun, virüsün koruyucu kabuğunu “eritiyor”. Bu yolla koruyucusuz kalan virüs dağılıyor. Ozon ve UVC ise doğrudan virüsün iç yapısını (RNA’sını) bozuyor. Ozonu insanların bulunduğu yerde kullanmak, insana vereceği zarar nedeniyle sakıncalı. Ozonla etkisiz kılınmış virüslerin bulunduğu havayı solumadan, bir de ozondan arındırmanız gerek. Pratik değil.

UV ise, doğrudan göze gelmediğinde bir zararı olmayan bir ışın. Bunu solaryumlarda bronzlaşmak için kullanıyoruz, ama orada da gözlerinize koruyucu simsiyah gözlük takarak. Buna karşın, Türkiye’de de üretilip satılan buzdolabı şeklinde içine çektiği havadaki SARS-cov-2 virüslerini UVC ışınları ile etkisiz kılıp tekrar dışarı veren hava temizleme cihazları var. Bir okuyucumuz, endoskopi odasına ve bekleme yerine bu cihazlardan koyarak hastalar arasında bulaşıyı önledi.


UV, Türkçesiyle “mor ötesi” ışınlar, renklerine göre üçe ayrılıyor. Bu renkler gözümüze görünmediği için, bunları dalga boyları ile anıyoruz. UVA 400-320nm boyunda, UVB 320-290nm ve UVC 290-200nm. 240-100nm boyundaki ışın dalgaları ise, kontrolsüz kullanıldığında sağlığa zarar veren ozon oluşumuna yol açıyor. Dolayısıyla virüse karşı UVC kullanacaksak, bu 240-290nm arasında olmalı. Günümüzde ticari olarak satın alabileceğiniz UVC kaynakları flüoresan lamba şeklinde. Bunun bir LED'i yok. Dolayısıyla maske gibi yüze takılan küçük bir koruyucuya kocaman flüoresan tüpü takamayacağımız için virüsten korunmakta UVC ışınlarından yararlanamıyorduk. Ama durum yavaş yavaş değişiyor.

Hastanelere girdi

LED’lerin hangi dalga boyunda ışın yayacağı, yapıldıkları alaşımın bir sonucu. Seneler boyu mavi renkte LED yapılamamıştı ve bu nedenle TV ekranlarında LCD tekniği kullanılıyordu. Sonra, ikincil ışıma tekniği ile mavi elde edildi ve OLED ekranlar çıktı, arkasından, doğrudan mavi ışıyan alaşım bulundu ve QLED ekranlar çıktı.

Bu konuda deneyim kazanan bilim insanları alüminyum-galyum-nitrit (AlGaN) alaşımı ile 230nm dalga boyunda ışıyan UVC LED geliştirdiler. Başka bir çalışma sonucu elde edilen UVC LED ise KrCl alaşımı ve 222nm’de ışıma sağlıyor. Bunlar hem ozon üretimine neden olan bölgeye yakın, hem de SARS-cov-2 virüsünü etkileyecek dalga boyundan uzakta. Yapılan ölçümlerde, bu virüsün en çok etkilendiği dalga boylarının 265nm civarında olduğu saptanmış.

Şimdilik, virüse en çok etki edebilen ışın kaynağı, 253,7nm dalga boyu ile düşük basınçlı cıva buharlı lambalar. Hastane sterilizasyonunda yaygın kullanımı başlamış. Kim derdi ki, doğayı kirletiyor, sağlığa zararlı cıva içeriyor diye ortadan kaldırmaya çalıştığımız cıva buharlı lambalar, COVID-19 salgınında bize yararlı olacak?

Elbette cıva buharlı lambaları da maskelerde kullanmanın olanağı yok. Demek ki LED’i bekleyeceğiz. Dünyanın dört bir yanında, SARS-cov-2 üzerinde etkili olabilecek LED keşfetmek için yapılan çalışmalara bakınca, çok beklemeyeceğimiz anlaşılıyor.

Ali Akurgal / [email protected]

Bu yazı HBT'nin 243. sayısında yayınlanmıştır.

Ali Akurgal