Astronomlar Samanyolu’muzun kalbinde olağanüstü kuvvette kozmik bir parçacık hızlandırıcısı keşfettiler. Merkezi karadeliğin etrafındaki bir bölge, protonları bir peta-elektronvolta kadar hızlandırıyor ki bu galaksimiz için tahmin edilenin çok üzerinde. Bu keşif yoğun enerjili kozmik arka plan ışının nereden geldiğini açıklayabilir diyor araştırmacılar.
Kozmik ışın yüz yılı aşkın bir süredir gizini korumakta. Çünkü protonlar ve diğer yüklü parçacıklardan oluşan bu yoğun enerjili yağmurun nereden geldiği sadece kısmen biliniyor.
Bir kısmının güneşe ve komşu yıldızlara ait olduğu öğrenildiyse de ışının yoğun enerjili kısmının kökeninin nerede olduğu hala bilinmiyor. Teorik olarak süpernovalarda, etkin galaksi çekirdeklerinde hatta bugüne dek bilinmeyen egzotik süreçlerle bile oluşabilirler. Ancak burada sorun şu: Kozmik ışının parçacıkları elektrik yüklüdür ve bu yüzden yıldızlararası manyetik alanlarda, düzgün yörüngelerinden saptırılıyorlar. Bu nedenle de astronomlar uçuş yönlerini kaynağına kadar takip edemiyorlar.
Bu nedenle özellikle de kozmik ışının en yoğun enerjili kısmının ne şekilde üretildi öğrenilememişti. Bu konudaki önemli bilgileri, kozmik ışının parçacıkları kaynağının yakınındaki bir yıldızlararası gaz veya fotonlarla karşılaşmaları halinde oluşan gamma ışınları verebilirdi. Astronomlar bu yüzden on yılı aşkın bir süredir, atmosferimize ulaşan gamma ışınının kartografisini Namibya’daki Yüksek Enerji Stereoskopik Sistem (H.E.S.S.) ile çıkarıyor. Ve şimdi de beklenmedik bir şekilde Samanyolu’muzda çok kuvvetli bir ışın kaynağı keşfettiler.
Teleskopun detektörleri, bir peta-elektronvolta kadar hızlanan protonlara işaret eden değerler kaydetti. Bugüne dek yaklaşık olarak 100 tera-elektronvolta kadar olan enerjilerin Samanyolu ve diğer galaksilere ait olabileceği bilinirken, peta-elektronvoltluk bir ışının ancak galaksi ötesi olabileceği sanılıyordu.
“Verilerimiz gözlemlenen gamma ışınlarının, galaktik merkezimin etrafında simetrik olarak yer aldığını göstermekte” diyor uzmanlar. Bu da bu ışının kaynağının Samanyolu’muzdaki süper kütleli karadelik olduğuna işaret ediyor. Astronomlara göre ultra relativistik protonların ve atom çekirdeklerinin en makul üreticisi Sagittarius A. Bununla birlikte bu kozmik parçacık hızlandırıcısının karadeliğin tam olarak neresinde bulunduğu ve bu olağanüstü enerjilerin ne şekilde oluştukları henüz bilinmiyor.
Kaynak: www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature17147.html
