Geçtiğimiz sene iki yazımda 5G’den söz ettim. Bu yazımı da bu konuya ayırıyorum, çünkü, kavrayabildiğim kadarıyla, 5G ihalesi bu sene olmasa bile seneye yapılacak ve seçimlere “5Gyi de size biz kazandırdık” diye girilecek. Çünkü, 4.5G operatörlerinden Şubat sonu- Mart başı İstanbul Havalimanında 5G sinyali vermelerinin istendiği söyleniyor. Elbette, arkasında 5G şebekesi değil de 4.5G şebekesi varsa, bu sistem tam da “Doğan görünümlü Şâhin” otolara benzeyecek. Bilim ile politikanın ara yerinde bulunan birkaç bilgiyi aktaracağım:
Cep telefonu alanında ilk defa baz istasyonu ile merkez arasındaki ağyapı (network); baz istasyonu ile telefon arasındaki telsiz iletişiminden önemli oluyor. Diyelim bir baz istasyonundan 100 abone yararlanacak, 500Mb/s hızında veri indirme olanağı var, o baz istasyonunun merkeze bağlantısının 100 x 500Mb/s = 50Gb/s hızında olması gerek. Bunu radyolink ile sağlamak mümkün değil. Dolayısıyla her baz istasyona fiber bağlantısı yapılması gerek. Hâkim fiber altyapı Türk Telekom’un elinde. Ama, bu şirketin mevcut durumunda bir altyapı yatırımı mümkün görünmüyor. “Bu yatırımı, bâri ortak yapalım, tek tek hepimiz yaparsak 3 katı para harcayacağız” diyen Türkcell Gn. Md.ü çok haklı. Ama bir formül henüz bulunamadı. Fibersiz 5G ise, 5G olmayacak.
İnsanların tepki süresi kısıtlıdır. Ortalama bir insan parmağını ne kadar hızlı sallarsa sallasın, saniyede 10 hareketin ötesine geçemez. Belki bir virtüöz, 20 harekete ulaşabilir. Bunun karşılığı 1000 / 20 = 50ms tepki süresidir. 4.5G’de sıradan tepki süresi 20ms ile bir insana yeterliden çok daha iyidir. Bu tepki süresinin 5G’de vaat edilen 1ms’ye inmesi (ben pratikte 3ms bekliyorum) tamamen fiber altyapının bir sonucu olacaktır. Gene, insan gözü, 180 derece iki yanı görebilir ama bunun yalnızca ortada bir kısmı nettir. Bir ekranda eğer 4K çözünürlükte bir resim varsa, ekrana bunu o net gördüğünüz alana alacak kadar uzaklıkta duruyorsanız, o 4K “pixel”lerini, resmi oluşturan noktaları tek tek seçemezsiniz. Dolayısıyla 4K resmi, insan görme duyusunu aşan bir ayrıntıya sâhip ve bunun videoda aktarma hızı 8Mb/s. 4.5G iyi planlanmış bir baz istasyonu ağında 20Mb/s hız veriyor. Bu da bir insana yeterli hızdan çok fazladır. Dolayısıyla, ne kadar yüksek hız vaat etseler, ne kadar kısa tepki süresi ileri sürseler, insanlar için bir anlam ifade etmiyor. İnsanlar 4.5G’den daha yavaş.
Yatırım şimdi olursa çok pahalı
Diyeceksiniz ki, o zaman 5G’ye ne gerek var? 5G’nin vaat ettiği hız ve tepki süreleri, robotların, sürücüsüz araçların, kısaca makinelerin kendi aralarındaki iletişim için gerekli. Ne zaman ki sürücüsüz araçlar bir merkezden yönetilerek şehirde yol alacaklar, 5G’siz olmaz. Ne zaman fabrikalarınızda robotlarınıza fiber veya kablo ile değil de telsiz olarak bir ağ kurmanız çeşitli nedenlerle gerekiyorsa, 5G’siz olmaz. [Elbette, böyle bir fabrikaya bir devlet büyüğünün ziyareti öncesi fabrikayı durdurmak gerek. Çünkü, devlet büyüğü, jammer aracıyla birlikte gelecek fabrikaya, jammer 5G’yi bastıracak, robotlar sarmaş dolaş olacak.] Araçların ve fabrikaların 5G ihtiyacı şimdi mi, gelecek sene mi?
Diyeceksiniz ki, şimdiden yatırım yapılsa ne olur? Baz istasyonu yatırımını şimdi yaptığınızda, teknoloji yeni olduğu için teçhizat fiyatları çok yüksek. İki sene sonra, fiyatlar düşecek. Yatırımı o zaman yapsanız yarı yarıya gelir. Bu, siz tüketicilere tarifelerle yansıyacak. Bugün yüksek maliyet yüksek tarife demek, yüksek tarife az abone demek, az abone yatırımı geri kazanamamak demek, bu da yaygınlaşmanın olmaması demek.
Akıllı politika, yatırımı uygun zamanda yapmak olacaktır.
Ali Akurgal / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 196. sayısında yayınlanmıştır.