Büyük şehirlerde, hele İstanbul’da yaşayanlar için trafik önemli sorun. Vahşi şehirleşme nedeniyle ulaşımı zor bölgeler oluşması, hele İstanbul’un Çayırova’dan Silivri’ye kadar kesintisiz, uzun bir şerit oluşturması nedeniyle toplu taşımada zorluklar var. Dahası, toplu taşıma da mükemmel düzenlenmediği için olması gerektiği kadar etkin olmuyor.
En yeni yapılan Marmaray ile, bir uçtan öbürüne 43 istasyonu olan hattı, iki saate varan sürede gidebiliyorsunuz. Peki, neden Gebze-Pendik-Bostancı-Söğütlüçeşme-Sirkeci-Yenikapı-Halkalı arasında ekspres tren seferleri yok? Uzun mesafeyi kısa sürede alan yolcu, aktarma yapar, ara istasyona her durakta duran banliyö ile gider.
Üstelik, Marmaray’da bu iş için gerekli üçüncü hat da mevcut. Trafiğin yoğun olduğu saatlerde bile, hâlâ, ne kadar şikâyet etseniz de, gideceğiniz yere kendi aracınızla toplu taşımadan daha kısa sürede ulaşabiliyorsunuz. Toplu taşımada düzeltilmesi gereken bir şeyler var.
Yakın geleceğin otomobilleri
Bakmayın bir Alman otomotiv firması Manisa’da dizel araç fabrikası kuracak diye sevindiğimize, orada üretilecek araçlar, genellikle Afrika için olacak; ileri ülkelerde akaryakıtla çalışan araçlarda yolun sonuna geldik gibi görünüyor. Bir kısım öngörülere göre 2035 yılında yollardaki araçların %35’i elektrikli, bunların %60’ı da sürücüsüz (otonom / özgüdümlü) olacak. Eğer henüz laboratuvar aşamasında olan grafen (tek atom kalınlığında karbon tabaka) ile yapılmış süper kapasitörler ticari olursa, günümüzdeki tek şarjla 350km yol alma sınırı aşılmış olacak, üstelik şarj süreleri de (benzin doldurur gibi) dakikalara inecek.
Bunun yanı sıra, şehir içlerinde sürücüsüz taşıtların taksi şirketi gibi şirketlerce işletilmesi düşüncesi de var. Bununla, şehirlerde yaşayanların “araç sâhibi olma” alışkanlıkları ortadan kalkacak. Açacaksınız cep telefonunuzu, “bir araç” düğmesini tıklayacaksınız, binip, gitmek istediğiniz yeri söyleyeceksiniz. Eğer içinde eşyalarınız, sizi beklemesi gerekiyorsa, araç, mevcut boş park yerlerini sorgulayıp, en yakındakine gidip orada bekleyecek ya da işiniz çok kısa ise bir tur atıp sizi alıp yoluna devam edecek. Araç, gerektiğinde gidip kendini şarj edecek.
Bu mekanizma kurulabilirse ve lityum iyon bataryadan kurtulabilirsek, 2035 için düşünülen oranlara, daha önce ulaşılabilecek.
Kuşkusuz, binaların deprem endişesiyle dönüşümünü, gerçek kentsel dönüşüme çevirebilirsek, insanların evleri ile işleri arasındaki uzun mesafeler ortadan kalkar. Bu iş için en başta, “sanayi” olarak nitelediğimiz ve konutlardan mümkün olduğu kadar uzakta bir araya topladığımız işletmelere çeki-düzen vererek konutlar arasında yer alması sakıncalı olmayan hâle getirmeliyiz. Nasıl ki, çarpık çurpuk olmuş bir otomobil, bir “oto sanayi sitesinde” kullanılabilir şekle tamir edilebildiği gibi, pek âlâ mahalle arasındaki bir modern servis binasında da tamir edilebiliyorsa; gerekli önlemler alındığında sanayi bölgelerindeki işletmeler, konutlarla iç içe yer alabilirler. Bu durumda “işe yürüyerek veya bisikletle gitme” lüksüne erişmek mümkün. Hem, sağlığımız için de yararlı.
Özgüdüm, (otonomi), kanımca yollarda giden araçlardan önce genel trafiğe kapalı alanlardaki taşıtlar için devreye girecek / giriyor. Fabrikalarda hammadde ve ara mallarının, lojistik depolarında bir yerden bir yere götürülecek yüklerin saklanması ve ihtiyaç yerine götürülmesi, sürücüsüz “forklift”ler tarafından yapılacak. Gene bir ticari havalimanında deneniyor bile, terminalden uçağa ve uçaktan terminale yolcu taşıyan apron otobüsleri sürücüsüz olacak. Bir gün, sokağınızı süpüren bir sürücüsüz süpürme aracı görürseniz, şaşırmayın.
Tüm bunları yapan araçlar birer “internet nesnesi”. Nesnelerin interneti için iletişim temelini oluşturan dar bant nesnelerin interneti (NBIoT) olanağının önemi böylece ortaya çıkıyor. Günümüzde LTE (4.5G) ile kilometrekareye 50.000 dolayında olan NBIoT yoğunluğu 5G ile 1.000.000 adede ulaşacak.
Ali Akurgal / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 190. sayısında yayınlanmıştır.