Siyaset bana yabancı. Ben mühendis kafalıyım. Dolayısıyla Cumhurbaşkanının YSK kararı üzerine görüş bildiren işadamları için söylediği “Önce herkes haddini bilecek. Herkes işini yapacak. Ekonomiyle mi uğraşıyorsun? İşadamı mı mısın? Sen işini yap. Sana düşeni sandığında git kullan” tâlimatına uygun olarak mühendisliğimi yapıyorum.
Zâten mühendislikte 2 kere 2 her zaman 4 eder. Siyasette ise, bâzen istenen sonucu bulmak için “2 kere 2”nin bir daha hesaplanması gerekebiliyor. Bana göre bir uğraş değil. Gene de mühendisler, siyasetçilerin kullanmaları için onlara sistemler ve kolaylıklar tasarlar, hazırlar. Bu çerçevede elektronik temele, yapay zekâya ve blok zincire dayalı bir sistem düşündüm.
Blok zincir
Yakın zamanda blok zinciri (block-chain) denilen bir teknik ortaya çıktı. Bunu, o konunun uzmanları olan Tanol Türkoğlu ve Cem Say’dan öğrenmek en doğrusu. Ama ben aklımın erdiği kadarıyla anlatayım. Blok zinciri kullanıcıları, yapmak istedikleri bir işlem için diğer tüm kullanıcılardan (veya belirli bir kısmından) “onay” alıyorlar. İşlem bu onaydan sonra yapılıyor. Yapılan işlemin ayrıntıları, daha önce yapılmış işlemlere bir zincirin baklası gibi eklenerek tüm kullanıcılarda “kayda geçiyor”.
Seçmen listesi
Böyle bir mekanizmayı seçimde oy verme ve sayım işlemine uygulayacak olsak, bir kişinin oy kullanmasına izin verilmesi, diğer oy verenlerin ortak onayı ile mümkün olacak. Diyelim, mahalle muhtarı ve ihtiyar heyetinin, o mahallede oturanların söz gelişi %10’unun tanıdığı, oy verme yeteneğine sâhip olduğuna tanıklık ettiği biri oy kullanabilecek.
Kurulacak seçmen listesi oluşturma mekanizmasında, yeterli sayıda fanatiğin, olmayan seçmene kimlik uydurup listeye almasına, sahte seçmen yaratılmasına engel olmak için de Nüfus İdaresi’nin kayıtları “vazgeçilmez esas” alınacak. Bunun üzerine o sandık bölgesinde tanınma, ikamet bilgileri, ikamet ettiği yerdeki komşuları tarafından oluşturulacak. Böylece seçmen listeleri doğruya en yakın duruma getirilebilir. Hani “cumhura soralım” diye bir yaklaşım var ya işte tam ondan. Üstelik, blok zinciri tekniği sâyesinde, “mahallemde / sokağımda kim var?” diye merak edenin başvuracağı yer kendi bilgisayarı.
Oy verme
Herkesin kendi bilgisayarından, evinden, tatil için gittiği yerden hattâ yolda giderken güven içinde oy vermesi blok zincir sayesinde mümkün olabilir. Geçersiz oy da ortadan kalkar. Geçmiyorsa, bilgisayarınız sizin oyunuzu geri çevireceği için geçerli olana kadar ekran karşısında oyunuzu yinelersiniz. Artık “sandık” da olmayacağı için tatilcilerin demokrasiye katılımı da mümkün kılınır. Kendi bilgisayarı veya akıllı telefonu olmayanlar için ise, “oy verme yerleri” (internet kafe gibi ama, devletin resmi oy verme yeri, günümüzde okullar) sandıkların yerini alabilir.
Verilen her oy, doğrudan elektronik olarak sayılır. Ne tutanaklardaki, ne toplamadaki yanlışlar, hiçbiri artık söz konusu olmaz. Her oy, diğer seçmenlerin blok zincirine de ekleneceği için, bir oyun sayım dışı kalması ya da yanlış sayılması artık söz konusu olmaz. Üstelik, sayım sonuçları anında herkesin kendi bilgisayarında / akıllı telefonunda. Elbette oylama sonuçlarının anlık açık olması ve isteyen seçmenin oy verme süresi dolmadan oyunu değiştirebilmesi olanağı da, bizim demokrasi düzeyimiz açısından belki erken bile olsa, buna eklenebilir. Böyle bir sistem “icat” sayılacağından, “bizden icat çıkmaz” yaklaşımı da egemen olduğundan bunu bizim yapmamız pek olası değil. Bir başka ülkede uygulanacak ki, biz de oradan alalım veya kopya edelim. Ama ne yaparsınız, başka ülkelerde seçim sürecinde bizdeki gibi iptallere konu olacak usulsüzlükler pek sık yaşanmadığı için onların blok zincire geçmeleri çok seneler alabilir.
O zaman ne yapacağız? Eski sisteme devam. Haydi hayırlısı.
Ali Akurgal / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 164. sayısında yayınlanmıştır.