Fransa’da bulunan, taşa oyulmuş 50 sanat eseri, atalarımızın karmaşık sanat eserlerini ateşin ışığında yarattıklarını gösteriyor.
Son analizlerde 15.000 yıl önce sanatsal tasarımlarla bezenen taşların, bir ateşin titreyen ışığına yakın oyulduğunu düşündüren, izler saptandı. Araştırma çerçevesinde, British Museum’da bulunan ve “plaka” olarak bilinen üzerleri bezeli taş koleksiyonu incelendi. Bu taş plakaların 23.00 ila 14.000 yıl öncesine ait Magdalenian kültürü temsil eden erken avcı toplayıcı topluluk tarafından taş aletler kullanılarak üretildikleri tahmin ediliyor.
Araştırmacılar bazı taşların kenarlarında aşırı sıcaklıktan kaynaklanan hasarlara ait pembe izler belirledi; bu da bu taşların ateşin yakınına yerleştirildikleri anlamına geliyor. Araştırmacılar taşların kopyalarını yaparak, bu plakaları tarih öncesi sanatçıların gördüklerini, yeniden oluşturmak için üç boyutlu modeller ve sanal gerçeklik yazılımı kullanmışlar. Araştırmayı yöneten Dr. Andy Needham, “daha önceleri bazı plakalarda görülen sıcaklık hasarının kazayla meydana geldiği düşünülmüştü, fakat replika plakalarla yapılan deneyler sonucunda bu plakaların kasıtlı olarak ateşe yakın bir yere konduğu anlaşıldı” diyor. “Modern çağda sanatın boş bir tuval üzerinde gün ışığında ya da sabit ışık kaynağıyla yapıldığı düşünülebilir, ama artık 15.000 yıl önce insanların titreyen şekiller ve gölgelerle geceleri ateşin etrafında sanat ürettiklerini biliyoruz.”
Needham’e göre ateş ışığında sanat üretmek, insan beyninin farklı kısımlarını harekete geçiren çok içsel bir deneyim olmalıydı. Titreşen gölgelerin ve ışığın cansız objelerdeki biçimleri ve yüzleri görme konusundaki evrimsel kapasitemizi geliştirdiği bilinmekte. Bu, hayvanları veya sanatsal biçimleri çözmek için kayadaki doğal özellikleri kullanan veya bütünleştiren plaka tasarımlarının neden yaygın olduğunu açıklamaya yardımcı olabilir. Magdalenian dönemi, mağara sanatından alet ve silahların süslenmesinden taş ve kemiklerin oyulmasına kadar erken sanatta önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönemdi.
Araştırmacılara göre Magdalenian dönemde koşullar çok soğuktu ve manzara daha açıktı. İnsanlar soğuğa iyi adapte olurken, hayvan derilerinden ve kürkten yapılmış sıcak giysiler giyerken, ateş hala sıcak tutmak için gerçekten önemliydi. Bulgular, ateşin sıcak parıltısının onu toplumun sosyal buluşmalar, hikayeler anlatmak ve sanat yapmak için merkezi haline getirdiğine dayanan teoriyle de örtüşmekte. Yiyecek, su ve barınak bulmak için çok fazla zaman ve çabanın harcandığı bir zamanda, insanların sanat üretmek için hala zaman bulduklarını düşünmek büyüleyici. Bu faaliyetlerin bizi binlerce yıldır insan yapan şeyin bir parçasını nasıl oluşturduğunu ve tarih öncesini insanların bilişsel karmaşıklığını ortaya koyuyor.
Nilgün Özbaşaran Dede
