Güney Kutup Denizi ve Antarktika kıtasının etrafındaki deniz dipleri, gezenimizin en az araştırılmış olan bölgeleri. Bugüne kadar sadece birkaç araştırma ekibi, buz gibi sulara dalarak incelemelerde bulundu.
Alfred-Wegener Enstitüsü’nden Autun Purser ve ekibi, Güney kutup denizinin buz sahanlıklarındaki yaşamda heyecan verici bir keşif yaptı. Araştırmacıların amacı aslında Güney Weddel denizinin dibini ölçmekti. Bunun için de yüksek çözünürlükle kameralar ve sonarla donatılı enstrüman kızakları, deniz dibinin bir buçuk metre üzerinde çekildi. Bu şekilde 535 ve 420 metre derinlikte Jonah’ın buz balığına (Neopagetopsus ionah) ait sayısız yuva bulundu. Göreceli olarak büyük olan bu yırtıcı balıklar, Antarktika’nın çevresinde yaşıyorlar. Söz konusu balıklar, donmayı önleyen özel proteinleri ve renksiz, hemoglobinsiz kanlarıyla dondurucu soğuğa karşı dirençliler. Buz balıkları yumurtalarını kendi yaptıkları yuvalara bırakıp, koruyorlar.
Bugüne kadar Weddel denizinde tek tük buz balığı olurdu ve küçük yuva toplulukları dahi bulunmamıştı. Fakat kamera görüntüleri bu bölgede binlerce balık yuvasının birbirine neredeyse bitişik bir şekilde yer aldığını gösteriyor. Araştırmacılar 45.600 metre kareyi taradıklarını ve 16.160 balık yuvası saydıklarını söylüyorlar. Yuvalar arasında, yalnızca 25 santimlik bir mesafe bulunuyor ve her biri bir buz balığı tarafından korunuyor. Her yuva 1.700’den fazla yumurta içeriyor. Yuvaların haritasını çıkaran araştırmacılar, tüm üreme alanının 240 kilometrekareden fazla olduğunu ve yaklaşık olarak 60 milyon balık yuvasını içermesi gerektiği sonucuna vardılar.
Buz balıklarının tam da Filchner buz sahanlığının kenarına yumurtalarını bırakmış olmaları aslında tesadüf değil. Oşinografik ölçümler, bu bölgede Weddel denizinde yer alan buz sahanlığında sıcak su akıntısının bulunduğu gösteriyor. Derindeki su, çevredeki sudan yaklaşık olarak iki derece daha sıcak ve bu nedenle de balıklar için olduğu kadar, yüzeye daha yakın yaşayan planktonlar ve diğer deniz hayvanları için de iyi koşullar sunuyor. Bu şekilde buz balıkları yeterli miktarda yiyecek buluyorlar. Diğer yandan da balıklar önemli bir besin rezervini oluşturuyor. Özellikle de bu bölgede yaşayan Weddel fokları, balık kolonilerinin olduğu yerde avlanıyorlar. Bu açıdan bakıldığında bu balık kuluçka sistemi, Weddel denizinin eko sistemi için önemli bir kaynak. Araştırmacılar bu yüzden bu alanın koruma altına alınması gerektiğini vurguluyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
