Araştırmacılar, kurbağa ve diğer amfibi soylarının tükenişi ve Orta Amerika’daki sıtma vakalarındaki önemli artış arasında bir bağlantı buldular.
1980’li yılların başından 1990’lı yıllara dek Costa Rica’da kurbağa ve semender gibi amfibilerde kitridiyomikoz (İng.:Chytridiomycosis) hastalığına yol açan kitrid mantarı yayılmıştı. Bu mantar enfeksiyonu bazı türlerde ölümle sonuçlanmaktadır. Mesela paradoksal kurbağa ve küçülen kurbağa (Pseudis paradoxa) olarak bilinen kurbağa türü son on yıllarda Costa Rica ve Panama’da tükenmiştir. Mantar 2000’li yıllarda Panama’ya kadar yayıldı.
Söz konusu hastalık etkeni dünya genelinde en az 90 amfibi türünün tükenmesine ve en az 500 diğer türlerin de azalmasına yol açtı. Costa Rica ve Panama’daki toplu yok oluşların ardından iki ülkede de sıtma vakalarında önemli bir artış yaşandı. Bazı kurbağalar, semenderler ve diğer amfibiler sivrisinek yumurtalarıyla beslendikleri için, Kaliforniya Üniversitesi bilim insanları, amfibilerin yok oluşunun, sıtma vakalarındaki artış üzerinde etkili olup, olmadığını inceledi. Environmental Research Letters dergisinde yayımlanan araştırma veri analizleriyle, mantar patojeninin yayılma zamanı ve yeri ile sıtma vakalarının artış zamanı ve yeri ile net bir bağlantıyı ortaya koyuyor.
Bölgedeki ağaçların taç kısımlarının kaybı da sıtma vakalarındaki artışla bağlantılı olsa da kurbağaların tükenişi kadar etkili değil. Mesela ağaçlardaki kayıp, yıllık sıtma vakalarında, 1000 kişide 0,12 vakalık bir artışa yol açmış. Sıtma vakalarının zirve yaptığı dönemde ise yılda bir ila 1000 kişi sıtmaya yakalanmış ki araştırmaya göre eğer amfibi ölümleri olmasaydı ve vakalar da yaşanmayacaktı. Sonuçta amfibilerin azalışı, insanların sağlığı üzerinde doğrudan etkili. Ekosistemin önemli ölçüde bozulmasına izin verirsek, insan sağlığı üzerinde tahmin edilmesi ve meydana geldiklerinde kontrol edilmesi çok zor olan gelişmeler yaşanabilir diyor araştırmacılar. Ekibe göre araştırmayı tetikleyen faktör, uluslararası yabani hayvan ticaretiyle gelecekte hastalıkların yayılma riskiydi. Mesela Batrachochytrieum salamandrivorans (Bsal) küresel ticaretle ekosistemi tehdit ediyor. Bu hastalık etkeni kitrid mantarlarının (Batrachochytrium dendrobatidis) en yakın akrabasıdır. Araştırmacılar bu yüzden patojenlerin yayılmasını önlemeye yardımcı olabilecek ticari düzenlemelerin güncellenmesi gerektiğini söylüyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
