Dünya nüfusunun sadece yüzde 1-2’si “Süper tanıyıcı”. Bu kişiler, yüzleri diğer insanlardan çok daha iyi akılda tutabiliyorlar. Deneyler Süper tanıyıcıların, karşılarındaki kişileri özel bir şekilde incelediklerini gösteriyor. Önce tüm yüzü tarıyor ve her ayrıntıyı inceliyorlar, özellikle de ilk karşılaşmada.
Süper tanıyıcılar, aradan geçen süre içinde değişseler bile veya o zamandan bu yana yıllar geçmiş olsa da sadece bir kez gördükleri yüzleri bile hatırlıyorlar. Bu özel yetiye araştırmacılar, on yıl kadar önce yüz körlüğü üzerine çalışırken rastlantısal bir şekilde ulaştılar. Ve bu yetiyi göreceli olarak iyi bir şekilde tespit edebilmek için psikologlar bazı testler geliştirdiler. Örneğin Glasgow Face Matching veya Avustralya’nın UNSW testi gibi.
Değerlendirmelere göre nüfusun en fazla yüzde bir ila ikisi süper anımsayıcı. Ender görülen bu yetiye sahip insanların yüzleri nasıl bu kadar iyi akılda tutabildikleri, çok sayıda araştırmaya rağmen bugüne dek pek açıklanamamıştı. Ancak kesin olan bir şey var ki zeka veya bellek konusunda ortalamanın üzerinde yer alıyorlar. Bu yüzden hatırlama türlerinin de değiştiği sanılıyor.
Süper tanıyıcıların yüzleri bir veya iki bakışta hafızalarına yerleştirdikleri düşünülüyordu. Oysa James Dunn, New South Wales Üniversitesi ve Wollongong Üniversitesi araştırmacılarıyla birlikte gerçekleştirdiği bir çalışmayla bu tezi çürüttü. İlk deneye 37 süper anımsayışı ve 68 ortalama hatırlayıcı katıldı. Katılımcılar her yüzü belleğe yerleştirmek için beş saniyelik bir zamanları vardı. Hatırlamak zorunda oldukları toplam on iki yüz vardı. Yüzlerin sadece belli bir kısmını net olarak görebiliyorlardı gerisi flu idi. Net görülen kısım yüzün yüzde altmış ila yüzde on ikisi kadardı.
Katılımcılar daha sonra akıllarında tuttukları on iki yüzü, 24 yüz arasından seçmek zorunda bırakıldı. Süper tanıyıcılar, yüzün çok küçük bir kısmı dahi görünse, diğerlerine göre yüzleri daha iyi hatırladılar. Süper tanıyıcılar gözlere odaklanmak yerine yüzün diğer kısımlarını da ayrıntılı bir şekilde inceliyorlar. Yani toplamda diğer katılımcılara göre çok daha fazla ayrıntıya dikkat ediyorlar. Araştırmacılara göre süper tanıyıcılar, bir yüzde, daha sonra hatırlatamaya en fazla yarayan kısmı arıyorlar. Süper tanıyıcılar aynı zamanda süper öğreniciler. Tabii gerçek yaşamda yüzdeki ayrıntıları incelemek için beş saniyeden fazla zamanları oluyor. Araştırmacılar, bu özel tanıma ve akılda tutma yetisinin diğer alanlarda da işe yarayabileceğine inanıyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
