Cem Say
Problemler Bilimi
Bilimi severim. Hem de çok. Tüm bilim dalları doğanın bir yanının bilmecelerini çözmeye çalışır. Hepsi birbirinden güzeldir. Ama biri var ki sonsuz sayıda problemle uğraşıp onları birbirleriyle boy ölçüştürmeye çabalar, işte o en şahanesidir! Herhalde tahmin ettiniz. Kendi araştırma alanımdan söz edeceğim bu yazıda: Hesaplama Karmaşıklığı’ndan yani. Problem nedir? Yukarıda “problem” derken kastım ...
Osmanlı’da bilim – 3: Yıldızlara bakılmayan ülke
1580'de padişahın daha üç yıl önce kendi kurdurttuğu gözlemevini "meleklerin bacaklarına bakıyorlar" dedikodularına bir son vermek için top ateşiyle yıktırmasından sonra Osmanlı gökbilim konusunda (da) yüzyıllar sürecek bir karanlık çağa gömüldü. 1608'de teleskop Avrupa'da icat edilmiş, bir yıla kalmadan da Galileo tarafından astronomik gözlemlerde kullanılmaya başlamıştı. Galileo'nun yarattığı bi...
Osmanlı’da bilim – 2
Yıl 1516. Mısır seferindeki Yavuz Sultan Selim, İskenderiye’yi Osmanlı topraklarına katmıştı. Seferdeki başarılarıyla padişahın övgüsünü kazanan Pîrî Reis, yıllardır üzerinde çalıştığı dünya haritasını sultana takdim etmek için en uygun zamanın geldiğini düşünüyordu. Pîrî Reis, kariyerine korsan olarak başlayıp sonra Osmanlı donanmasına katılan denizcilerdendi. Yıllarca amcası Kemal Reis’le Akdeni...
Osmanlı’da bilim – 1
Yıl 1575. Müneccimbaşı Takiyüddin, padişah 3. Murad’ı dünyanın en iyi gözlemevinin İstanbul’da kurulması için on bin altın vermeye ikna ediyor. (Takiyüddin zamanının en iyi astronomlarından, ama bilim yapmak için gerekli kaynağı padişaha yıldızların gelecekle ilgili neler söylediğine ilişkin hikayeler uydurarak edinebiliyor.) İşe bakın, aynı yılda Danimarkalı gökbilimci Tycho Brahe da kendi gözlem...
Mars’ın laneti
19 Ekim’de Avrupa Uzay Ajansı’nın ExoMars 2016 seferi Mars’a ulaştı. Uzay aracının uydu kısmı başarıyla yörüngeye girdi; atmosferde az oranlarda bulunan gazları, özellikle de yaşam olasılığıyla yakından ilgili metanı inceleyecek. Gezegen yüzeyine yumuşak iniş yapması planlanan Schiaparelli kondusundan gelen sinyal ise inişten bir dakika önce kaybedildi. 20 Ekim sabahı, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) yet...
Zaman yolculuğunun püf noktaları
Zaman yolculuğu bilim kurgunun popüler konularından biri. Kahramanlarımız bazen bir tür kapıdan geçerek, bazen de bu işi becerebilen bir gemiye binerek zamanda ileriye veya geriye gidebiliyor. Biz de özellikle kendi torunları veya dedeleriyle karşılaşıp tarihin akışını değiştirecekler mi diye heyecanla izliyoruz. Öncelikle belirtmek gerekir ki zamanda ileriye gitmek derken çevremizdekilerden daha ...
Düz mü yuvarlak mı, aşağı mı yukarı mı?
Başlangıçta çokbilmişler dünyanın düz olduğunu söylüyorlardı. Sonra akıllı bir insan sahilde oturup denize açılan gemilere baktı. Gemi uzaklaştıkça görüntüsü küçülüyordu elbet, ama sona doğru ilginç bir şey oluyordu: Bu aşamada gemilerin önce alt kısımları gözden kayboluyor, sanki gemi batıyormuşçasına görüntü alttan üste doğru yitiyordu. Açık denizden limana dönen gemilerin de önce direklerinin t...
Bir milyon dolar kazanmanın en zor yolu
Bu yazıda neredeyse yarım asırdır matematikçileri uğraştıran “P ile NP eşit mi?” sorusundan söz edeceğiz. Bakalım nice Hesaplama Karmaşıklığı kuramcısına hayatı zehir eden neymiş. Karmaşıklık kuramcıları bilgi işlem problemlerini doğal zorluklarına göre sınıflandırmaya çalışırlar. Bir problemin zorluğu, sorunun boyu (yani onu yazmak için kullandığımız harf sayısı) büyüdükçe cevabı bulmak için atıl...
Coşkun hoca
Bunaltıcı günlerdi. Yüzlerce masum insan hapisteydi. Çıkacak gibi de görünmüyorlardı. Kapsamlı bir beyin yıkama harekâtıyla sersemletilmiş kamuoyu çoğunluğu, sanıkların aleyhinde sağlam deliller olduğuna inandırılmıştı. Deliller sahteydi! Birazı değil, hepsi sahteydi! Devlet yönetimine tümüyle el koymak için yapılmış ayrıntılı bir plan çerçevesinde yüzlerce, binlerce insanın adının geçtiği dijital...