Özlem Kayım Yıldız
Hava kirliliği ve nörotoksisite
2019 yılında tüm dünyada beşinci sırada ölüm nedeni olan hava kirliliği, Dünya Sağlık Örgütü tarafından sağlık için en büyük çevresel risk olarak tanımlanmaktadır (www.stateofglobalair.org/sites/default/files/soga_2019_report.pdf). Her yıl yaklaşık 3,8-4,2 milyon insan hava kirliliği nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Dünya nüfusunun %90’ından fazlası kalp ve akciğer sağlığı için zararlı kabul edi...
İnsanın zekâsı hangi beyin bölgesinin ürünü?
Mantık, problem çözme ve öğrenme yetilerini içeren zekânın, aklın ya da daha geniş ifadeyle insan beynindeki bilgi işleme sürecinin nöroanatomik karşılığı uzun süredir merak edilmektedir ve sayısız araştırmaya konu olmuştur. Genel zekâ olarak ifade edilen yetilerin ortaya çıkması için çevre görsel ve işitsel olarak algılanmalı, uyarana odaklanılmalı, önceden edinilmiş bilgiler hatırlanmalı ve adap...
Alzheimer hastalığı tedavisinden yeni umut: Lecanemab
Edinilmiş bilişsel yetilerin kaybı ile karakterize demans yani bunama, tüm dünyada elli milyonun üzerinde insanı etkilemektedir ve demansın en yaygın nedeni Alzheimer hastalığıdır. Yalnızca hasta bireyi değil, aileleri, bakım vericileri ve tüm toplumu etkileyen Alzheimer hastalığı, kompleks mekanizmalarla gelişen ve tedavisinde bu mekanizmaların her birini hedefleyen birden fazla ilacın birlikte u...
İnsan beyni gerçekten küçülüyor mu?
İnsan beyninin hacmi son iki milyon yıl içerisinde neredeyse dört kat arttı. Fakat Holosen devresine girildikten sonra insan beyninin hacminin artık artmadığına hatta belki azalmakta olduğuna ilişkin birtakım bulgular mevcut. Bu konudaki araştırmaların birçoğu ciddi yöntemsel sınırlılıklara sahip. Örneğin, 2021 yılında antropolog DeSilva ve arkadaşları (https://doi.org/10.3389/fevo.2021.742639), y...
Gerçek ötesinde yalanla baş etmek
Misenformasyon (yanlış/yalan bilgiyi bilinçsiz yayma) ve dezenformasyonun (yanlış/yalan bilgiyi bilinçli yayma) gerçeğe baskın geldiği bu gerçek ötesi çağ, aynı zamanda iletişim çağı. Dijital platformlar ve sosyal medya aracılığıyla bilginin (gerçek olan ve gerçek olmayan) küresel ölçekte insanlık tarihinde hiç olmadığı kadar etkin yayıldığı bu çağda, kitlelerin doğru bilgiye ulaşmasının yolunun s...
Şarkıların tadı, çiçeklerin sesi, öpücüğün rengi olduğunda: Sinestezi
Bir türdeki duysal deneyimin (örneğin görsel) ikinci tür bir duysal deneyimi (örneğin işitsel) tetiklemesi ve ikili duyu olarak algılanması şeklinde tanımlanabilecek bir nörolojik fenomen olan sinesteziye ‘’duyuların birleşimi’’ de denebilir [Yunanca ‘’syn’’ (birlikte) + ‘’ aisthēsis’’ (hissetme)]. Duysal deneyimler bilinçli ve istemsizdir ve görsel, işitsel, dokunsal veya tatla ilgili olabilir. Ö...
Alzheimer hastalığı araştırmalarında hata neredeydi?
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), 2003 yılından sonra ilk kez geçen yıl Alzheimer hastalığı tedavisinde yeni bir ilacı, aducanumabı hızlandırılmış değerlendirme sürecinden geçirerek koşullu biçimde onaylamıştı. Tartışmalı onay sürecini daha önce yazmıştım. Alzheimer hastalığının altında yatan esas patolojik sürecin hücre dışı alanda biriken amiloid beta plaklarının nöro...
Bilişsel aktivite neden yorar?
Yoğun fiziksel aktivitenin yorucu olduğunu biliriz. Peki bilişsel aktivite neden yorar? Profesyonel satranç oyuncuları uzamış maçlarda dinlenmiş olduklarında yapmayacakları hatalar yaparlar; bu hatalar için açıklama, otomatik rutin davranışların ötesinde çaba gerektiren bilişsel aktivitenin, örneğin bir maçı kazanmak için gerekli olan, neredeyse sınırsız sayıda seçenek içerisinde birini seçmeye ka...
Hekim göçünün gerçek maliyeti
Türkiye’den hekim göçü hız kesmeden devam ediyor. Türk Tabipleri Birliği (TTB) verilerine göre 2022 yılının ilk beş ayında toplam 942 hekim, yurt dışında görev yapmak üzere TTB’den “İyi Hal” belgesi aldı. Göç, genç pratisyen hekimlerle sınırlı değil; acil tıp, anesteziyoloji ve reanimasyon, kadın hastalıkları ve doğum gibi kritik, az sayıda olan branş uzmanlarından gidenlerin sayısı da artıyor. So...