Pandemiyle yükselen ekonomik krize rağmen Metis Yayınları Britanyalı yazar ve gazeteci Caspar Henderson’ın, 2013 yılında Kraliyet Akademisi Bilim Kitabı Ödülü’nün finalistleri arasına giren “Hayal Bile Edemeyeceğimiz Varlıklar Kitabı / The Book of Barely Imagined Beings” adlı bilimsel araştırmalara dayanan, birçok çizimin de yer aldığı eserini Ekim 2020’de Deniz Keskin çevirisiyle Türkçe’ ye kazandırdı.Westminster School’da ve Cambridge Corpus Christi College’da gördüğü eğitimin ardından Uganda’da yardım projelerinde çalışarak çevre, kalkınma ve insan hakları konularında uzmanlaşan Henderson, 1992-94 yılları arasında Oxford Üniversitesi’nde iklim değişimi ve çevreyle ilgili diğer meselelere odaklanan Green College Centre’ın koordinatörlüğünü yürüttü, 1995-96 yıllarında BBC Radio 4’da Costing the Earth adlı programda çalıştı. Financial Times, Independent, New Scientist, Ecologist gibi gazete ve dergilerde enerji, bilim, çevre ve insan haklarıyla ilgili makaleler yazan Henderson, 1999 yılında Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN)-Reuters tarafından verilen ödüle layık görüldü.
21. yüzyıl hayvannamesine yönelik araştırma, keşif ve eskizler
Borges’in Düşsel Varlıklar Kitabı’ndan ve ortaçağ hayvannamelerinden esinlenen “Hayal Bile Edemeyeceğimiz Varlıklar Kitabı”, insanı ezelden beri büyüleyen, kimi gerçek, kimi hayal ürünü olan hayvanlar âlemini ele alıyor. Henderson, gerçekten var olan yirmi altı hayvanı tanıtırken evrimin yaratıcılığının insanın hayal gücünden hiç de aşağı kalmadığını gözler önüne seriyor. Yazar, Aksolotl’dan Zebra Balığı’na birçok sıra dışı hayvanı daha yakından tanımamıza, aşina olduğumuz bazı hayvanların ise bir o kadar sıra dışı özelliklerini keşfetmemize imkân sağlarken bilimin yanı sıra edebiyat, sanat, felsefe, mitoloji ve tarihten faydalanarak zengin bir eser ortaya koyuyor. Eserin bir maddesi de “insan” çünkü amaç insanla diğer hayvanlar arasındaki derin evrimsel bağı, farklarımızın yanı sıra benzerliklerimizi vurgulamak ve bazıları yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan hayvanlara karşı sorumluluklarımızı hatırlatmak. Henderson daha kitabın ilk sayfalarına aldığı felsefi alıntılarda şunun altını çiziyor; “İnsan doğayı ve canlıları anlayabilecek imkâna sahiptir. Onları koruyabilmek için öncelikle hayal gücümüzü, gerçekliklerini daha iyi anlayacak şekilde genişletmemiz lazım.”
Yazar duvar resimlerinden bugüne gelen, inceleyebildiği Hayvannameleri değerlendirirken; “Pek çok acayip resmin, tuhaf zoolojik yaklaşımların ve dini mesellerin yanı sıra keskin gözlemler sonucunda ortaya çıkmış cevherler, neyin ne olduğunu anlamaya ve aktarmaya yönelik girişimler de içerirler. Kendi zamanlarındaki mevcut bilginin sınırlılığı karşısında yılmayan (ya da bunun farkında olmayan) hayvannameler, varlığın ve varlıkların güzelliğinin bir takdiridir.
Henderson son başlığı, “Hiçbir Şeyin Sonuca Bağlanmadığı Bir Sonuç” da ise, içselleştirdiği insan felsefesini şöyle ifade ediyor; “Ancak bizim dışımızdaki yaşamın da önemli olduğunu düşünerek hareket ettiğimiz takdirde tam anlamıyla insan olabiliriz.”
Bilimsel yöntemle dört yıl süren bir çalışmanın ürünü olan 2017’de tamamlanan kitap, “Biyolojik Sınıflandırma” ve “Derin Zaman” başlıklı iki ek ile “Kaynakça” ve “Dizin” bölümleriyle bitiyor.
Caspar Henderson, “Hayal Bile Edemeyeceğimiz Varlıklar Kitabı / The Book of Barely Imagined Beings”; Metis Yay. Ekim 2020.
