Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) yetkilileri yayınladıkları son raporda 1 Ocak 2020 ile 31 Aralık 2021 arasında pandeminin 14.9 milyon can kaybına yol açtığını bildirdi. Bu rakam iki yıl içinde beklenen normal ölüm sayılarından %13 daha yüksek.
Bilim insanları her ülkenin ulusal ölüm verilerini ve aynı ülkenin bilimsel çalışmalarından elde edilen istatistiklerini birleştirerek bu rakamı hesapladı. Aynı çalışmada istatistiksel modellerden yararlanarak gözden kaçabilecek ölümleri de hesaba kattılar.
Ekip, daha sonra pandeminin hiç olmamış olması durumunda beklenilen ölümlerle ilgili bir tahminde bulundu. İki rakamın arasındaki fark 14.9 milyon dolaylarında bulundu.
Bu fark doğrudan SARS-CoV-2 virüsünden kaynaklanan ölümleri içerdiği gibi, dolaylı olarak pandemiden kaynaklanan can kayıplarını da içeriyordu. Örneğin sağlık sistemine aşırı yüklenildiği için gerekli bakımı görmeyen ve yaşamını yitiren diğer hastalar da bu gruba dahil edildi.
Johns Hopkins verilerine göre dünyada 6.2 milyon kişi COVID-19 nedeniyle yaşamını yitirdi. Bu verilerin içinde dolaylı ölümler yoktu.DSÖ başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus raporu şöyle değerlendiriyor: “Bu gerçekçi veriler yalnızca pandeminin etkisini göstermiyor. Aynı zamanda tüm ülkelerin kriz zamanlarında sağlam bir sağlık sistemine sahip olabilmeleri için daha esnek sağlık sistemlerine yatırım yapma gerekliliğini de ortaya çıkartıyor.”
Hindistan’da ölümler resmi sayıların 10 misli
Hindistan’da ölümler raporda 4.7 milyon olarak belirtilmiş. DSÖ bu rakamın resmi sayıların 10 misli olduğunu ve dünyadaki COVID ölümlerinin üçte birini oluşturduğuna dikkat çekiyor.
Hindistan hükümeti ise bu raporda kullanılan metodolojiye kuşkuyla yaklaşıyor. Fakat diğer kurumların yaptığı analizler de DSÖ’nün rakamlarına yakın.
Hindistan’dan sonra en fazla can kaybı Rusya, Endonezya, ABD, Brezilya, Meksika, ve Peru’da görülüyor. Rusya’daki ölümler resmi sayıların yaklaşık 3.5 misli.
Rapor ayrıca, ülkelerin popülasyon büyüklüğüne göre de can kayıplarını değerlendiriyor. Birleşik Krallık, ABD, İspanya ve Almanya’da ölüm oranı 2020 ve 2021 ortalamasının üzerinde.
Can kayıplarının en düşük olduğu ülkelerin arasında “sıfır COVID” stratejisini sürdüren Çin yer alıyor. Seyahat kısıtlamaları getiren Avustralya, Japonya ve Norveç’te de rakamlar küçük.
Raporu geliştiren bilim insanları Sahra Altı Afrikası için tahmini rakamlardan yararlandıklarını açıklıyorlar. Zira bu bölgede resmi rakamlar ne yazık ki güvenilir değil. Afrika’daki 54 ülkenin 41’nden güvenilir istatistiksel bilgi alınamıyor. Seattle’daki Washington Üniversitesi’nden istatistikçi Jon Wakefield, “Bu ülkelerdeki veri toplama sistemleri ivedilikle düzeltilmeli. Bir insanın doğumu ve ölümü ile ilgili kaydının olmaması insanlık için utanılacak bir durum” diyor.
Reyhan Oksay
Kaynaklar
https://www.newscientist.com/article/2237475-covid-19-news-pandemic-has-killed-nearly-15-million-people-says-who/
https://www.bbc.com/news/health-61327778
