Emojiler günlük dijital yaşantımızın bütünleyici bir unsuru. Ancak giderek bu tamamlayıcılık rolünü aşacak gibiler. Kimileri emojileri yeni yüzyılın global alfabesi olarak değerlendiriyor. Yoksa gelecekte bilgisayar klavyelerindeki tuşlarının üstünde harfler yerine emojiler mi yer alacak?
Konu önemli. 2013’te Moby Dick kitabının tamamı emojilerle yazıldı. Adı da Emoji Dick. Nasıl göründüğünü merak ediyorsanız internetten araştırın. Bazı cümlelerin İngilizce ve Emojice versiyonlarını gösteren siteler var.
Emoji piktogramik yazının dijital versiyonu olarak düşünülebilir. Her piktogram dilinde olduğu gibi burada da benzer sıkıntılar var. Bu tür dillerde harf değil de bir kavram ya da cisim resmedildiğinden alfabesinin giderek artması söz konusu. Emojice de öyle. Başlangıçtaki resim seti her geçen yıl giderek artıyor.
Belki de asıl üzerinde durulması gereken husus şu: Emojiler insan beynini nasıl dönüştürecek? Bugün bir metni (yüksek sesle veya içimizden) okuduğumuzda zihnimizde o metnin tınısı yankılanabiliyor. Beynimiz o tınının işaret ettiği semantik anlamı tespit etmeye çalışıyor. Bu bildiğimiz bir anlamsa ona ulaşıyoruz, bilmiyorsak anlamıyoruz.
Emojik sözcüklerin, lafların, cümlelerin kendinden bir “tını” sı yok. Onu oluşturan piktogramlara bakarak zihnimizde bir hikaye yazmaya başlıyoruz. Eğer hikayenin doğru olduğuna kanaat getirirsek demek ki bu piktogram serisinin “anlam”ı buymuş diyoruz. Kısa mesajlaşmalardaki tek ya da bir kaç emojiden oluşan basit kullanımda bu tür bir sıkıntı söz konusu değil. Ancak emojilerle bir tümce kurmaya kalktığımızda sorun başlıyor.
Şu örneği ele alalım. New York Times gazetesinde bir kaç yıl önce yayınlanan bir emoji testinden. Yanyana dizili beş emoji. Sırasıyla üzgün surat, baş parmak aşağı doğru diğer parmaklar yumruk şeklinde bir insan eli, üstünde dolar işareti olan bir kese, Las Vegas’a özgü kumar makinesi ve koşan bir jokeyli yarış atı. Testte dört seçenek var. “Üzgünüm çünkü tüm paramı at yarışlarında kaybettim”. “Bahse girerim bu at yarışı kazanamayacak”. “Üzgünüm çünkü bir yarış atı alacak kadar param yok”. “Paramı at yarışlarında harcamaya karşıyım”. Hangisi doğru?
Emojiler ile kurulan cümleler gerçek-ötesi (post-truth) dünyanın güzel bir temsilcisi olabilir. Bu dünyada açıkça doğru ya da hakikat olan şey mesaj iletenin ne söylediği ile mesajı alanın ne anladığıdır. Aynı anda. İkisi de farklı olsa bile. Yukarıdaki beş emojili tümce kimisi için birinci tercümedeki anlamı ifade edebilir. Kimisi için de dördüncü. O tümceyi kuran belki de ikinci seçenekteki yargıda bulunmak üzere onu oluşturmuştu. Yani herkes haklı. Ve herkesin haklı olduğu bir toplumda malum güç kimin elindeyse onun hakkı diğerlerine baskın çıkar. Çünkü artık haklı olmanın bir anlamı kalmamıştır.
Ayrıca bu tür emoji cümleleri beynin işleyişini geliştirmek yerine tersine bir etki de yaratabilir. Örneğin bunlarla kavramsal, teorik tümceler kurmak kolay değil. Ancak özel pikogramların üretilmesi gerekir. Böylece ortaya şöyle bir risk (veya bilinçli kurulan tuzak) çıkıyor. İnsanların çoğu zaten birkaç yüz kelime ile hayatlarını geçiriyorlar. Sınırsız imkanı ücretsiz olarak onlara vermek için (eğitim) neden bu çaba?
Tanol Türkoğlu / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 95. sayısında yayınlanmıştır.