İnsanlık tarihi, bugüne kadar Roma İmparatorluğu’ndan Maya Uygarlığı’na, binlerce toplumsal çöküşe tanıklık etti. Açlık, savaş veya iklim değişikliği gibi zorlu süreçlerin üstesinden gelen toplumların, karşılaştıkları yeni güçlükleri daha kolay atlattıklarını ve kısa sürede toparlanabildiklerini ileri süren bilim insanları, son 30 bin yılı geniş kapsamlı olarak incelediler. Elde edilen sonuçlar ilginçti. Bournemouth Üniversitesi tarafından yürütülen araştırmalarda bazı toplumların niçin uzun süren ve derin çöküşler yaşadığı, oysa diğerlerinin niçin daha hızlı bir şekilde toparlanıp kendine geldiği de incelendi. Reyhan Oksay hazırladı.
19 kat güçlü çimento
Teknoloji ilerledikçe yeni çözümler de ortaya çıkıyor. Her hafta düzenli olarak bu gelişmelerden haberler veriyoruz siz okurlarımıza, Yüksek Teknoloji sayfamızda.
Esnek çimentoyu okuyacaksınız bu hafta. Normal çimentodan 17 kat daha dayanıklı ve 17 kat daha esnek. Depreme yeni çözüm. Bir diğer önemli gelişme: Giyilebilir ultrason. Yalnızca birkaç santimetre uzunluğunda; bir biyo-yapışkan kullanılarak cilde tutturuluyor. Batuhan Sarıcan hazırladı.
Tanol Türkoğlu’nun yazısının başlığı ‘Disketsiz Japonya’… Toplum 5.0 adı altında bu süredir uyguladıkları stratejiye şapka çıkartılır. Türkoğlu ‘Japonların süreçlerini bu denli çağdaşlaştırması neden önemli?’ sorusunu ortaya atıyor.
Doğan Kuban ‘Kent kültürü ve özgürlük’ başlıklı bu eski yazısında “Bu çağda yaşamakla bu çağdan olmak başka” diyor: Türkiye’de kentleşememiş ya da yetersiz kentleşmiş bir toplumun, okumuş yazmışı da dahil, bilinçlendiremediği ciddi bir sorun var: Çağdaş kent yaşamı.
Bazıları kaygıyı neden daha yoğun yaşar? Kaygı dizimizde bu hafta.
Statini keşfetti milyonları kurtardı: 1973’te kolesterol düşürücü bileşiği (statin) bulan biyokimyacı Akira Endo, bu keşfiyle milyonlarca insanın ömrünü uzatmıştı. 90 yaşında hayata gözlerini yumdu. Bilim tarihi sayfasında.
Böceklerin büyüleyici cinsel yaşamları
Kimi böceklerin cinsel organları bedenlerinden ayrılabilirken, kimileri bedenlerinin 20 katına eşit büyüklükte spermler üretiyor, kimileri de özel donanımlarla rakiplerini olası eşlerinden uzak tutuyorlar.
Böcekler ürkütücü olabilir, önlerine çıkanla cinsel ilişkiye girip, kana susamış olabilirler, ama asla sıkıcı olamazlar. Rita Urgan derledi.
Yeni bir kemoterapi yöntemi
Yan etkileri daha az ve daha etkili. Yeni yöntem, bakterilerle kanser hücreleri arasındaki doğal etkileşimlerden yararlanarak kemoterapi ilaçlarının doğrudan tümör bölgesine iletilmesine olanak tanıyor
Küçük balıklarla beslen, daha uzun yaşa. Japonya’da insanlar sürekli olarak gümüş, hamsi, sardalya türü küçük balıklarla beslenirler. Japonların bu alışkanlığı özellikle de küçük balıkların kalsiyum ve A vitamini gibi besin unsurlarını yüksek miktarlarda içeren kafa, kılçık ve organlarıyla birlikte olduğu gibi tüketilmesiyle bilinir... Bilim ve Beslenme’de.
Müfit Akyos’un “Maarif Eğitime karşı” yazısı çok önemli. Kültür Üniversitesi’nden Prof. Dr Alim Kaya Prof. Dr. Ömür Ceylan ve ODTÜ’den Prof. Dr. Hasan Şimşek yine bu maarif modeli üzerine önemli saptamalar yaptılar.
Tütün devi 'bilimi manipüle etmekle' suçlanıyor: Philip Morris’ten sızdırılan belgelere dayandırılan bir makale, Japonya’da tütün ürünü IQOS’u pazarlamak için yürütülen “gizli” stratejiyi ortaya koyuyor. Dergimizde bu hafta. Kitap tanıtımında, Celal Şengör’ün Cehaletten Kurtulma Sanatı -Kim Kimdir ve aynı başlıkta Ne Nedir iki kitabı çıktı (Masa yayınevi). Bu kitapları cehalete karşı kitaplar olarak görmek gerekir.
Ufuktaki yeni dünya ve düzeni
Necdet Ersoy’un kaleme aldığı ilginç bir yazı: Ufuktaki yeni dünyaya yeni ekonomik düzen…Ersoy “Büyük Veri’nin karşılığı bireye mutlaka ödenmeli, insanlara doğduğu andan itibaren GSYH’nın yarısı, zengin ya da fakir olmasına bakılmaksızın maaş olarak ödenmeli, toplumun bir kısmının çalışmadan yaşayabilmesi sağlanmalı. Bugün yaşadığımız ve yakın gelecekte karşılaşacağımız sosyolojik, hukuki ve ekonomik problemlerin çözümünde mutlaka teknoloji dahileriyle işbirliği içinde olunmalı…” diyor.
Çin’de dünyanın ilk karbon fiber yolcu treni üretildi…Binlerce yıldızı tanıyabilen akıllı dürbün…Yapay zeka destekli çocuk saati…Tekno Vitrin’de. Nilgün Özbaşaran Dede hazırladı. Dede’nin Araştırma Gündemi’de ilginç haberlerle dolu.
Dişi cırcır böceği niye ötmez? Meraklı Çocuk’ta.
***
Dijital abonelik ve HBT’ye destek kampanyası
HBT’nin içinde bulunduğu son derece sıkıntılı günleri aşması için, geçen hafta kadim bilim destekçisi İzzettin Silier’in gençler, öğrenciler ve şu yoksullaşmada sıkıntı çekenler için 15 kişiye HBT’ye dijital abonelik verdiğini duyurmuştuk.
Bu süre içinde bir başka bilim / HBT destekçimiz de bu kez 37 yeni okur için bir yıllık Dijital HBT Aboneliği ilan etti. Baştan beri okurumuz olan Güler Kızıltun ise 3 yeni okura dijital abonelik hediye etti. Bu duyarlılık ve sahiplenme için çok teşekkür ediyoruz. Bize güç veriyor ve HBT’yi ayakta tutma irademizi güçlendiriyorsunuz.
HBT özellikle ilan sıkıntısı, dağıtım zorlukları ve kağıt baskının bizleri çok çok aşan maliyetleri nedeniyle tam bir maddi kıskaç içinde.
Tüm bu sıkıntıları, HBT’nin yayınına ara vermeden aşma irademizi ayakta tutuyoruz. Birtakım çok geniş bir dijital bilim yayıncılığı platformu için ortaklık yapısı içinde iyi bir projemizi geliştiriyoruz. Bu bizi ayakta tutacaktır, fakat bu orta vadeli.
Şu kısa vadede ayakta durmak için her türlü desteğe ihtiyacı var HBT’nin. Bu açıdan maddi koşulları uygun, karınca kararınca destek sağlayabilecek okurlara çağrımızdır: DİJİTAL ABONE SPONSORLUĞU bir çıkış yolu olabilir, bu üstelik dergimizi daha geniş bir kitleye ulaştırmanın sağlam bir yoludur.
İletişim için: info@herkeskebilimteknoloji.com
***
HBT dünya bilimini, yenilikleri, düşünceleri sayfalarına taşıyarak her hafta beyin yeniliyor.
Yayacağız, bilgileneceğiz, bilimden ayrılmayacağız.
Gelecek haftaya kadar sevgiyle kalın.
Özlem Yüzak
