Sokrates, yazının hafızayı tembelleştireceğini söylemişti. Aradan 2400 yıl geçti, şimdi benzer bir tartışmayı yapay zekâ üzerine sürdürüyoruz. ChatGPT’den görüntü üreten algoritmalara kadar üretken yapay zekâ araçları, hem zekâmızı hem de düşünme biçimimizi dönüştürüyor. Araştırmalar, bu araçlara aşırı güvenmenin eleştirel düşünmeyi zayıflatabileceğini gösteriyor. Ama tıpkı yazı gibi, doğru kullanıldığında zekâyı da keskinleştirebilir. Bu sayının kapağı bu çelişkinin tam kalbinde: “Yapay zekâ düşünme becerilerimizi köreltiyor mu?”
Teknolojiye güven ve korku arasındaki psikolojik sınırları irdeleyen yazımız, beynimizin riski ve fırsatı nasıl algıladığını tartışıyor. “Kimi Yapay Zekâyı Seviyor, Kimi Korkuyor?” başlıklı araştırma, çağımızın en insani sorusuna yanıt arıyor.
Niye yüksek teknoloji sıçrama yok
Yazarlarımız her zamanki gibi bilimin farklı damarlarını keşfediyor: Doğan Kuban, eski bir yazısında “10 Kasım’dan Geleceğe Bakmak” yazısında Atatürk’ün akla ve bilime dayalı vizyonunun çağlar üstü anlamını hatırlatıyor.
Lale Akarun, Türkiye’nin yüksek teknolojide neden sıçrama yapamadığını; artan ArGe bütçelerine karşın stratejik vizyon eksikliğini sorguluyor.
Tanol Türkoğlu, “İkinci Dijital Saadet Zinciri” başlıklı yazısında, internet balonundan bugünün yapay zekâ furyasına uzanan kısa vadeli zenginlik hayallerini analiz ediyor.
Ali Akurgal, Sanayi Ülkesi Türkiye başlıklı yazıda Ar-Ge teşvikleri uzun erimli kılınmalı ve ürüne dönüşme aşamasını da (gerekiyorsa devletin ortaklığı ile) içerecek şekilde genişletilmeli, diyor.
İstinye Üniversitesi’nin Harvard’lı nöro-onkolog Prof. Daniel Cahill’e verdiği Bilim Nişanı, kanser araştırmalarında etik ve merakın nasıl iç içe geçtiğini gösteriyor. “Bilimsel merak, teknolojik ilerlemenin rehberidir” diyor Cahill — biz de buna katılıyoruz.
Sinemanın yeni evrenine uzanan “Karanlık Salondan Hipergerçekliğe” yazısında İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Okan Şeker, sanal gerçeklik ve yapay zekânın sinemayı nasıl dönüştürdüğünü anlatıyor.
Yemekten sonra yürümek
Sağlık sayfalarımızda, “Yemekten Sonra Yürümek Daha Sağlıklı” başlıklı yazı kısa yürüyüşlerin beden üzerindeki altı mucizevi etkisini açıklıyor.
Psikoloji bölümünde ise azmin sınırlarını tartışıyoruz: “Bırakmak Bazen En Doğru Hedef Olabilir.” Yeni araştırmalar, “vazgeçmenin” doğru biçimde yapılırsa hem ruhsal hem bedensel sağlığımızı güçlendirdiğini gösteriyor.
Grafik Bilgi sayfamızda “Kime Güvenebiliriz?” araştırması, toplumların birbirine duyduğu güvenin ekonomik gelişmişlikle nasıl el ele yürüdüğünü gösteriyor. 90 ülkeyi kapsayan küresel araştırmaya göre, “insanlara güven” en yüksek İskandinav ülkelerinde, en düşük ise Latin Amerika ve Orta Doğu’nun kriz bölgelerinde.
Matematik gereksiz mi?
Meraklı Çocuk sayfasında Mercan Bursalı, “Matematik Gerçek Hayatta Ne İşe Yarar?” sorusunun yanıtını arıyor.
Bilim ve Beslenme köşemizde, insan beyninin baharatın acısına duyduğu zevkin sinirbilimsel temellerini inceliyoruz.
Hayvanlar Dünyası yazımızda ise “Beyinsiz Hayvanlar Düşünebilir mi?” sorusuyla, canlılığın sınırlarını yeniden sorguluyoruz. Denizanaları, deniz şakayıkları ve hidralar... Beyinleri yok ama öğreniyor, hatırlıyor ve çevrelerine uyum sağlıyorlar. Peki bu, düşünmek anlamına mı geliyor?
Araştırma Gündemi’nde Roma yollarının etkileşimli haritasından, zürafaların kuşlardan öğrendiği alarm sistemine, Mikerinos Piramidi’nin olası ikinci girişine uzanan keşiflerle dolu bir bölüm sizi bekliyor. Nilgün Özbaşaran Dede hazırladı.
Mars’a Yolculuk: Uzay Keşfi İnsan Bedenini Sınırlarına Kadar Zorluyor: NASA’nın Ay’a ve Mars’a insan göndermeye hazırlandığı bu dönemde, uzay yolculuğu artık yalnızca teknoloji değil, insan biyolojisinin sınırlarını da test ediyor.
Bilim, bu sayıda da hem laboratuvarlarda hem gündelik yaşamın her alanında var. Zekânın, merakın ve insan yaratıcılığının sınırlarını sorgularken bir kez daha görüyoruz ki; sorularımız bitmediği sürece umut da bitmiyor.
HBT’yi en zor koşullarda ayakta tutmaya çalışıyoruz. Desteğiniz olmazsa HBT de olmaz. Bu nedenle desteğinizi portaldan dijital HBT’ye abone olarak da sürdürmeniz, önemli bir katkıdır. Üstelik HBT arşivine ede ulaşmış oluyorsunuz.
Dijital dergimizde ek olarak ilginç konular var: Bir büyük bilimcinin ölümü: James Watson, DNA’nın ikili sarmal özelliğini keşfedenlerden, Nobel kazandı. Önce bilimsel bir efsaneydi, ırkçılık ve cinsiyetçilik yapınca dışlandı… Sicim teorisi: Fiziğin bütününü birleştirme arayışı… Meraklı Büyükler: Belleğimizi güçlendirmek için ne yapmalıyız? Çocuklara ve yetişkinlere öneriler ve daha başka konular…
Sevgiyle kalın.
Özlem Yüzak
***
Bir abonelik, bir genç, bir umut!
Laik, demokratik, çağdaş bir Türkiye’nin temelleri; eleştirel düşünen, bilimsel akılla donanmış gençlerin omuzlarında yükselir. Bugün bu gençlere bilgiye, bilime, dünyaya açılan bir pencere armağan edebilirsiniz.
Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği (ÇYDD) bursiyerleri, Türkiye’nin dört bir yanından gelen, eğitimle geleceğini kurmaya çalışan gençlerdir. Onlara Herkese Bilim Teknoloji dijital dergi aboneliği hediye ederek, hem eğitim yolculuklarına katkı sağlayabilir hem de bilimle aydınlanan bir gelecek için bir adım atabilirsiniz. Hedef geçen yıl olduğu gibi bu yıl da 100 genç.
Kampanya kapsamında 1 yıllık dijital abonelik bedeli özel olarak 1.500 TL’ye indirildi.
Destek olmak için info@herkesebilimteknoloji.com adresine “Çağdaş gençlere dijital abonelik desteği” açıklamasıyla mesaj atmanız ve kaç öğrenciyi desteklemek istediğinizi belirtmeniz yeterli.
Bir abonelik, bir genç, bir umut.
Hesap bilgileri:
IBAN: TR97 0006 7010 0000 0046 9424 72
HBT Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.
