Jüpiter’in uydusu Ganymed, 5.262 kilometrelik çapıyla, güneş sistemimizin en büyük uydusu. Ayrıca kendi manyetik alanını oluşturan tek uydu. Ganymed tıpkı Europa veya Satürn’ün uydusu Enceladus gibi, yüzeyinin altında sıvı suyla dolu bir okyanusa sahip olabilir. Hatta bilim insanları bu uydudaki suyun, dünyadaki tüm okyanuslardakinden daha fazla olabileceğini düşünüyorlar.
Uluslararası bir araştırma ekibi, Nature Astronomy dergisinde yayınladığı makalede Ganymed’in etrafında su buharı keşfettiğini açıkladı. Su buharı atmosferi, donmuş suyun sıvı haline geçmeden buharlaşması (süblimleşmesi) sonucunda oluşur. Mesela kuru buzun ısınma sürecinde olduğu gibi. Bu süreçte karbondioksit gaz haline gelerek karakteristik buhar olarak süblimleşir. Araştırmacılar Ganymed’deki su buharının varlığını Hubble uzay teleskopunun yardımıyla kanıtladılar. 30 yıldır görevini sürdüren teleskop, zaman zaman sorunlar yaratsa da olağanüstü bilimsel sonuçlar da veriyor. Araştırmacılar Hubble’ın daha birkaç yıl daha uzayı gözlemleyebileceğini tahmin ediyorlar.
Son araştırmada, uydunun atmosferindeki tayflar, normal koşullarda morötesi ışın altında ve Jüpiter tutulması sırasında karşılaştırıldı. Su ve oksijen molekülleri solar fotonlar veya yoğun enerjili elektronlarla atomlara parçalanıyor ve çeşitli dalga boylarında ışımaları için tetikleniyor. Farklı dalga boylarındaki ışık yoğunluğunun ölçülmesiyle, atmosferin bileşimi hakkında bilgi edinilebiliyor. Su buharı atmosferiyle ilgili bilgiler, uydunun gözlemlenmesi açısından çok önemli.
Ganymed kısa bir süre önce dünyadan bir ziyaretçi kabul etmişti. NASA’nın Jüpiter sondası Juno, Haziran ayında yakınından geçerek ayrıntılı fotoğrafları dünyaya gönderdi. Juno, önümüzdeki yıllarda Jüpiter’in uydusu Europa’nın da yakınından geçecek. Ayrıca Avrupa’nın uzay sondası Juice’in de (Jupiter Icy Moon Explorer) önümüzdeki yıl güneş sistemimizin en büyük gezegeni ziyaret edecek. Fakat misyonun asıl hedefi Ganymed: 2032 yılında uydunun yörüngesine görecek olan sonda, uyduya 200 kilometre kadar yaklaştıktan sonra uyduyu ayrıntılı bir şekilde ölçüp, okyanusları ve manyetik alanı hakkında daha fazla bilgi edinecek.
Nilgün Özbaşaran Dede
