Mars’ta ilk kez yeşil gök aydınlığı tespit edildi

Fizik ve Uzay Öne Çıkanlar
Mars’ta ilk kez yeşil gök aydınlığı tespit edildi

Uzaydan bakıldığında dünya atmosferi kutup ışıkları olmasa dahi yeşil, kırmızımsı veya sarı renkte ışıldıyor. Bu gök aydınlığı (Airglow), güneşteki UV ışınının, atmosferdeki gaz moleküllerini uyarmasıyla oluşur. Atomlar bazı gecikmelerle yeniden zemin durumuna yani en düşük enerji haline döndüklerinde fotonları serbest bırakırlar. Bu gök aydınlığı bu yüzden gece bile devam eder. Dünyanın atmosferindeki yeşil renk ve birçok kutup ışığı da uyarılmış oksijen atomlarıyla ortaya çıkıyor. Bunlar 557,7 nanometre dalga uzunluğunda ışık verirler ki bu da yoğun yeşil ışığı denk gelir.

Peki diğer gezegenlerde durum nedir? Eğer içinde oksijen içerikli moleküller bulunan bir atmosfere sahiplerse yeşil gök aydınlığı oluşabilir. Fakat bu fenomeni kanıtlamak bugüne kadar mümkün olmamıştı, ne Mars’ta ne de diğer bir gezegende. Fakat Mars’ın etrafında dönen bir uzay sondasının uygun bir şekilde ayarlanması sonucunda durum değişti. Trace Gas Orbiter (TGO) sondasının enstrümanları normalde Mars’ın yüzeyi yönünde dikey konumda duruyorlar. Bu morötesi ve görünebilir ışık emisyonlarını yakalayan UVIS spektrometresi için de geçerli. UVIS’ın Nadir-kanalını Mars’ın kenarına gelecek şekilde yeniden konumlandıran Jean –Claude Gérard (Liége Üniversitesi) UVIS spektrometresinin Nisan ve Aralık 2019 ayları arasında Mars atmosferini diyagonal olarak gözlemledi diyor. Ve araştırmacılar tüm verileri değerlendiklerinde, 557,7 nanometre dalga boyunda yani gök aydınlığının yeşil alanında dikkat çekici bir sapma fark edilmiş. Yeşil ışıldama sadece arka plan ışığında görülmekle kalmayıp, dünyadakinden bile daha kuvvetliydi diyor araştırmacılar. Bu da dünyamızın, yeşil gök aydınlanmasına sahip tek gezegen olmadığını kanıtlıyor.

Peki ama Mars’taki yeşil ışık nasıl oluşuyor. Nitekim Kızıl Gezegen’in gaz kılıfında hemen hemen hiç serbest oksijen molekülleri bulunmaz. Mars’ın atmosferi yüzde 95 oranında karbondioksitten, yüzde iki argon ve azottan ve topu topu 0,13 oranında oksijenden oluşur. Mars’taki yeşil ışığın nasıl oluştuğunu bulmak isteyen araştırmacılar Mars’ın atmosferine göre bir model oluşturmuşlar. Bu şekilde Kızıl Gezegen üzerindeki ışıldamanın farklı bir şekilde ortaya çıktığı anlaşılmış. Bu emisyon, karbondioksitin, oksijen ve karbona parçalanması sonucunda ortaya çıkıyor diyor araştırmacılar. Bu fotoliz, güneşten yansıyan yüksek enerjili ışının CO2 moleküllerine denk gelip onları anında parçalayınca meydana geliyor. Bu şekilde oluşan uyarılmış oksijen molekülleri işte bu yeşil ışımayı oluşturuyor. Ayrıntılı analizler sonucunda bu sürecin Mars atmosferinin iki alanında meydana geldiğini anlaşılmış. Gök aydınlığının en büyük piki yaklaşık olarak 80 kilometre yükseklikte yer alırken, biraz daha zayıf olan 120 kilometre yukarıda bulunuyor.


Kaynak