Zaman zaman anahtarlarınızı, gözlüğünüzü bıraktığınız yeri unutmanız, çok iyi bildiğiniz bir ismi anımsayamamanız normaldir. Ancak daha önce defalarca gittiğiniz bir yere giderken kaybolmanız, hangi mevsimde olduğunuzu hatırlamamanız daha ciddi bir sorunun habercisidir.
Alzheimer hastalığı sadece ileri yaşlarda ortaya çıkar.
Alzheimer hastalığı tanısı konulan kişilerin büyük bir kısmı 65 yaş ve üzerindedir. Öte yandan, hastalığa yakalanan kişilerin %5 kadarı 30 ila 50 yaş arasındadır. Hastalığın erken yaşta gelişen bu tipine “Erken-başlangıçlı Alzheimer hastalığı” adı verilmektedir.
Erken-başlangıçlı Azheimer hastalığına yakalanan kişilere sıklıkla tanı geç konulmaktadır. Bunun önemli bir nedeni, doktorların bu yaş grubunda Alzheimer hastalığı ihtimalini düşük görmesi ve unutkanlık benzeri hastalık belirtilerini yaşam stresine bağlamasıdır.
Erken-başlangıçlı Alzheimer hastalığı genetik geçişli (ırsi) olabilir. Bilim insanları, hastalığın anne veya babadan geçen üç nadir genden birindeki değişikliklere bağlı olduğunu düşünmektedir.
Alzheimer belirtileri normal yaşlanmanın bir parçasıdır.
Hafıza ile ilgili ufak tefek sorunlar normal yaşlanma sürecinin bir parçası olabilir. Fakat günlük yaşamı etkileyecek boyuta ulaşan ciddi unutkanlık, oryantasyon bozukluğu gibi belirtiler, normal yaşlanmanın bir parçası değildir.
Zaman zaman anahtarlarınızı, gözlüğünüzü bıraktığınız yeri unutmanız, çok iyi bildiğiniz bir ismi anımsayamamanız normaldir. Ancak daha önce defalarca gittiğiniz bir yere giderken kaybolmanız, hangi mevsimde olduğunuzu hatırlamamanız daha ciddi bir sorunun habercisidir.
Normal yaşlanma ile görülen hafıza problemlerinin aksine, Alzheimer hastalığı belirtilerinin şiddeti zamanla artar. Hastalık ilerledikçe düşünme, konuşma, yemek yeme gibi temel yaşamsal beceriler ve bilişsel yetiler yitirilir.
Alzheimer hastalığı ölüme neden olmaz.
Ne yazık ki istatistikler Alzheimer hastalığının gelişmiş ülkelerde en çok ölüme neden olan hastalıklar arasında olduğunu göstermektedir. Amerika Birleşik Devleteri istatistiklerine göre Alzheimer hastalığı ölüm nedenleri listesinde altıncı sırada yer almaktadır. Hastaların önemli bir kısmı tanı konulduktan sonra ortalama 8 ila 10 sene hayatta kalmaktadır.
Hastalar yemek yemeyi, su içmeyi unuttuklarından ve gelişen yutma güçlüklerinden dolayı yeterli beslenememektedirler. Pek çok Alzheimer hastasında kronik solunum problemleri ve pnömoni (zatürre) gelişebilmekte ve ağır seyreden bu enfeksiyonlar ölümle sonuçlanabilmektedir.
Buna ek olarak hastalarda tehlikeli yerlerde dolanma, ev kazaları, yangınlar ve güvenlik bilincinin yitirilmesi sonucu gelişen diğer yüksek riskli davranışlar da ölüm riskini arttırmaktadır.
Hastalığın ilerlemesini durduracak tedaviler mevcuttur.
Alzheimer hastalığının neden olduğu belirtileri azaltacak çeşitli tedaviler vardır ancak hastalığın seyrini durduracak veya yavaşlatacak herhangi bir tedavi henüz geliştirilebilmiş değildir.
Hastalığı tedavi etme veya belirtileri giderme vaadiyle satılan takviye, diyet ve diğer ürünlere karşı son derece temkinli olunmalıdır. Zira bu tür ürünlerin yararı olduğunu gösteren herhangi bir veri mevcut değildir.
Alzheimer hastalığı belirtilerini azaltmaya etmeye yönelik olarak geliştirilmiş ve FDA tarafından onaylanmış beş ilaç bulunmaktadır. Bu ilaçlar düşünme, hafıza, konuşma, dil becerisinin korunmasında ve davranışsal sorunların kontrolünde kısmen faydalı olabililmektedir. Bahsedilen ilaçların her biri her hastada fayda göstermeyebilir. İlaçlardan görülen fayda büyük oranda geçici olup, iyimser bir tahminle bir yıl kadar sürmektedir.
Alüminyum, grip aşıları, gümüş içeren diş dolguları ve aspartam Alzheimer hastalığına neden olur
Alüminyum tencerelerde yemek pişirmenin, alüminyum kap-kacak kullanmanın Alzheimer hastalığına neden olduğunu işitmiş olabilirsiniz. Ancak bu iddiaları destekleyecek bilimsel kanıt bulunmamaktadır.
Kimi çevreler yapay tadlandırıcı aspartamın, gümüş amalgamlı diş dolgularının Alzheimer hastalığına neden olduğunu iddia etmektedir. Bu iddiaları da destekler kanıt yoktur.
Diğer bir yanlış düşünce de grip aşısının Alzheimer hastalığına yol açtığıdır. İddianın aksine, bilimsel araştırmalar aşı olmanın riski azalttığını ve genel sağlığı desteklediğini göstermektedir.
Uzmanlar Alzheimer hastalığına neyin neden olduğunu bilmemekle beraber, hastalığın gelişiminde genetik, çevresel ve yaşam tarzı ile ilgili faktörlerin etkisi olduğunu düşünmektedirler. Kimi araştırmalar hastalığın gelişiminde kalp hastalığı, yüksek tansiyon ve şeker hastalığın gibi kronik sağlık sorunlarının rolü olabileceğini düşündürmektedir. Alzheimer hastalığı ile ilgili sonuçları netleşmemiş pek çok araştırma sürmektedir.
Bilim insanlarının ilgisi son günlerde Alzheimer hastalığının gelişiminde yaşam tarzının etkisi üzerine yoğunlaşmaktadır. Sağlıklı diyet, düzenli egzersiz, sosyalleşme, zihin egzersizleri gibi genel sağlık önlemlerinin Alzheimer hastalığı riskini de azaltacağı ümit edilmektedir.
Dr. Mehmet Karaca
VKV Amerikan Hastanesi Dahiliye Bölümü
*Bu yazı HBT Dergi'nin 52. sayısında yayınlanmıştır.
