Hastaneler dönem dönem yeterli miktarda kan stoklarına sahip olmadıkları için sıkıntı yaşar. Acil servislerde, ameliyatlarda ve rutin nakillerde ihtiyaç duyulan kan grubu bulunmayabilir. Oysa kan naklinin başarılı olması için hastanın ve donörün (verici) kan gruplarının uyumlu olması gerekir.
Şimdi bilim insanları insan bağırsaklarında yaşayan mikropların ürettiği iki enzimin yaygın bulunan A grubu kanı evrensel donör kan grubuna dönüştürdüğünü keşfetti. Amerikan Sağlık Enstitüsü’nden kan nakli uzmanı Harvey Klein’e göre, bu yöntem uygulamada yüzde yüz başarılı olursa, kan bağışı ve nakillerinde bir daha yetersizlik yaşanmayacak.
0 grubundakiler herkese kan verebilir
İnsanlar A, B, AB veya O olarak 4 kan grubundan birine dâhildir. Kan gruplarındaki bu farklılık alyuvarların yüzeyindeki antijen adı verilen şeker moleküllerinden kaynaklanır. A grubu kana sahip olan biri, B grubundaki birinden kan alırsa (veya bunun tam tersi) bağışıklık sistemi alyuvarlara saldırır. Bu saldırının nedeni her kan grubunun farklı bir antijen molekülüne sahip olmasıdır. Fakat 0 grubu hücrelerinde bu antijenler bulunmaz; dolayısıyla her gruptaki insana nakledilebilir. Bu nedenle evrensel donör tipi olarak nitelendirilen 0 grubu, acil servislerde yaşamsal önem taşır; zira sağlık görevlilerinin kaza geçirmiş hastanın kan grubunu tespit edecek zamanı olmayabilir.
A grubundan evrensel donör kanı yaratmak
Kan naklinde yaşanan darboğazları aşmak için çok sayıda araştırma yürütülüyor. Bazı merkezlerde kan yerine geçecek yapay ürünler üzerine çalışılırken, diğerlerinde vücudun nakledilen kanı hangi gruptan olursa olsun reddetmemesi için çalışmalar yapılıyor. Vancouver’daki British Columbia Üniversitesi’nden (UBC) kimya biyoloğu Stephen Withers liderliğindeki bir ekip, bu ikinci yöntem üzerinde 4 yıldır uğraşıyor. Bu çalışmada amaç, 0 grubundan sonra gelen ikinci en yaygın A grubu kanın, evrensel grup tipine dönüştürülmesi.
Bunun için A grubuna özgü antijenin yok edilmesi gerekiyor. Withers 4 yıl sonra aradıkları enzimi insan bağırsak bakterilerinde aramaya başladı. Ve bağırsak duvarındaki bazı mikropların mucin adı verilen şeker-protein bileşimini “yediğini” keşfetti. Mucin’ler alyuvarın üzerindeki kan grubunu oluşturan şekerler ile benzerlik taşıyor.
UBC’den Peter Rahfeld ve Withers ekibi, Nature Microbiology dergisinde yayımladıkları çalışmalarında A grubu kanı evrensel verici kanına dönüştürme konusunda umut verici sonuçlar aldıklarını belirtiyorlar. Şu anda A grubu kanın antijenlerinin tümünü yok edebilmiş değiller.
A grubu kanı 0 grubu gibi yaygın olarak kullanılabilir kan grubu haline getirdikleri takdirde kan naklinde yaşanan darboğazları aşabilirler.
Reyhan Oksay
