Adenovirüsler şu sıralar özellikle de korona aşılarında önemli bir rol oynuyorlar. Nitekim AstraZeneca, Johnson&Johnson veya Rusların Sputnik V aşılarında, viral spike proteininin (diken proteini) yapı planını hücrelerimize aşılamak, için bu soğuk algınlığı virüsünün çeşitli varyantlarından yararlanılıyor. Adenovirüsler öte yandan çeşitli etki maddeleri ve genetik tedaviler için bir taşıyıcı olarak da test ediliyor.
Zürih Üniversitesi’nde Sheena Smith ile çalışan ekip şimdi yaygın olan bir adenovirüsü değişimden geçirerek, kanser tedavilerinde taşıyıcı araç olarak kullanılabilir hale getirdi. Virüs bu durumda tedavi edici etki maddelerini tümör hücrelerine aşılayan bir tür Troya atı görevini görüyor. Tümör hücreleri bu şekilde kendi kendilerini imha ediyorlar. Nitekim tümör hücreleri, tedavi edici etki maddelerini de üretecek hale getiriliyor. Damardan verilen kemoterapi ilaçları veya radyoterapinin aksine, bu yöntemle sağlıklı hücreler zarar görmüyor. Tedavi edici antikor veya uyarı maddeleri, aşılandıkları yerde kalıyorlar. Yani kan dolaşımına karışarak diğer organlara veya dokulara zarar vermiyorlar.
SHREAD (SHielded, REtargeted Adenovirus) olarak isimlendirilen Adenovirus 5 taşıyıcı araçtan kendi viral genleri ayıklandı. Virüse bunun yerine meme kanseri için onaylanmış olan Trastuzumab (Herceptin) antikorunun yapı planı aktarıldı. Adenovirüslerin kanser hücrelerine ulaşabilmeleri için araştırmacılar bunları özel yüzey işaretleriyle donattılar. Bu eklentiler virüslerin sağlıklı beden hücrelerine özellikle de karaciğer dokusuna girmelerini de engelliyor; bu da Adenovirüs-gen tedavilerinde ortaya çıkan yan etkilerini önlüyor. Ayrıca bunlar viral gen araçlarının, zamanından önce bağışıklık sistemi tarafından yakalanmamalarını da sağlıyor.
Farelerle gerçekleştirilen deneylerde araştırmacılar viral araçların yüzde 93’ü tümör hücrelerine ulaşarak etki maddesini aşıladılar. Etki maddesinin yüzde 3,7’si obur hücreler tarafından yutulurken, diğer hücrelerin hemen hemen hiç etkilenmediği görüldü. Kanser hücrelerinde ise birkaç gün sonra antikor üretimi başladı ve tümörler de küçülmeye başladı (her ne kadar bildik antikor tedavisinden daha az küçülmüş olsa da). X
Ancak yeni yöntemin olumlu tarafı şu: Bu tedavide sadece kanser hücrelerin antikor üretti ve bu şekilde tümörde, bildik antikor tedavisine kıyasla çok daha fazla antikor üredi. Yeni yöntemle tümörde 21 misli antikor yoğunluğu elde edildi. Araştırmacılar bu yerinde üretim sayesinde etki maddesinin hedeflenen bölgeye daha iyi bir şekilde ulaştığını ve yöntemin diğer kanser türlerinde de kullanılabileceğini söylüyorlar. Hatta SHREAD, sadece kanser tedavisinde değil korona pandemisinde Covid-19’a karşı da kullanılabilecek. SHREAD tedavisi hastalara solunabilir aerosol olarak verildiğinde, akciğerde Covid antikor üretimini gerçekleştirebilir. Bu şekilde Covid tedavileri daha az masrafsız hale gelebilir ve solunabilir etki maddesiyle aşılar da daha etkili hale gelebilir diyor araştırmacılar.
Nilgün Özbaşaran Dede
