Anılarımız duygularımızı, düşüncelerimizi ve deneyimlerimizi biçimlendirir. Anılar sayesinde öğrenebiliyor ve yeni deneyimler biriktirebiliyoruz. Bununla birlikte bellek bir tür zihinsel sabit diskten çok daha fazlası. Hatırlamak ve unutmak, bellekte depolanmış olanlarla değiştirilebilen dinamik süreçler. Mesela yeni izlenimler hatırlamayı kolaylaştırabilir, tamamlayabilir ya da canlandırabilir.
Araştırmalardan bilindiği üzere, bellek gücü belli bir kronolojik sırayı izler. Daha belleğe kaydedildikten bir müddet sonra ilk ayrıntılar hızlı bir şekilde donuklaşır ve daha sonra ise unutma eğrisi alçalır. Bunun sonucunda ise zamanla bilgiyi daha kötü hatırlamaya başlarız. Fakat arada bir hafızamızı tazelediğimizde bu durum değişebilir, mesela öğrendiğimiz kelimeleri hatırlamaya çalışarak. Buna göre anıların tazelenmesi, zamana bağlı unutkanlığa ara verebilir. Ancak bu aranın kısa vadeli mi yoksa uzun vadeli mi olduğu ve unutmanın saatini yeniden mi başlattığı bilinmiyordu.
Araştırmalar, anıların seçici olarak hatırlanmasının anıları güçlendirmekle kalmayıp, aynı zamanda öğrenilen bilgilerin daha kolay hatırlanmasını da sağladığını göstermiştir. Bu olgunun arkasında ne olduğunu açıklığa kavuşturmak isteyen araştırmacılar, anılara seçici erişimin etkisini daha ayrıntılı bir şekilde incelediler. Bunun için de 700 kadar üniversite öğrencisi 15 sözcüklü bir listeyi veya bir metin parçasını ezberledi. Kontrol grubundaki katılımcılar, bellek testinde öğrendiklerini tekrarlamadan önce bir süre için başka şeylerle meşgul edildi. Test ile öğrenme süresi arasındaki aralıklar alt gruplara göre değişiyordu. Geriye kalan katılımcılar, öğrenme ve test arasında seçici bir şekilde hatırlamaya çalıştılar. Hatırlamalarına yardımcı olması iççin 15 kelimeden 10 tanesinin ilk harfini görebiliyorlardı ve bu harflere göre kelimeleri tamamlamaları gerekiyordu. Bu görev alt gruplara göre otuz dakika ila üç saatlik arayla verildi. Bu katılımcılar da farklı aralıklarla asıl bellek testini yaptılar.
Beklenildiği gibi öğrenilenleri hatırlamak tüm gruplarda zaman geçtikçe zorlaştı. Ancak arada bir kelimelerin bazılarını hatırlamaya çalışanlar, bilgileri daha uzun süre ve daha iyi bir şekilde hatırlamaya devam ettiler. Belli başlı bilgilerin hatırlanmasından hemen sonra aynı zamanda öğrenilen diğer kelimeler de daha iyi hatırlandı. Bu da seçici hatırlamanın zamana bağlı unutma sürecini böldüğü anlamına geliyor ve bu da tekrar tekrar hatırlamanın bellek içeriklerine ulaşmayı kolaylaştırdığını söyleyen teoriyi destekliyor. Bu bilgiler, öğrenmedeki gündelik deneyimleri açıklayabildiği gibi aynı zamanda belleğin ne şekilde güçlendirilebileceğini göstermekte. Bir şeyleri öğrendikten yarım saat sonra öğrenilenlerin bir kısmının hatırlanmaya çalışılması, daha sonraları bu bilgilerin hatırlanmasını kolaylaştırmakta diyor araştırmacılar.
Nilgün Özbaşaran Dede
