Okyanuslar gezegenimizin en önemli iklim tamponlarından. Ama onlar bile iklim değişiminden nasibini alıyor. Şimdiden aşırı sıcak dönemlerde rekor sıcaklıklar ölçülüyor, oksijen seviyesi düşüyor, su tabakası daha az geçirgen hale geliyor ve asitleşme aragoniti azaltıyor. Deniz canlıları şimdiye dek bu değişimle başa çıkabiliyorlardı. Mesela daha serin sulara ya da asitleşmenin daha az olduğu bölgelere göçerek. Peki bu daha ne kadar sürebilir?
Bu sorunun yanıtını Norteastern Üniversitesi’nden Katie Lotterhos ve ekibi araştırdı. Ölçüm verilerinin yardımı ve bir iklim-okyanus modeliyle, üst su tabakalarındaki sıcaklıkların, pH değerinin ve CO2 içeriğinin 1800 yılından bu yana nasıl değiştiğini hesapladılar. Bu modelden yola çıkarak da, bu gelişme için 2100 yılına kadar tahminlerde bulundular.
Buna göre; bölgesel iklim kaymalarına karşın küresel değişimler, deniz canlılarının ihtiyaç duyduğu çevre koşullarını tümden yok edebilir. Sonuçlara göre; 1800 ve 2000 yılı arasındaki iki yüz yıllık zaman diliminde okyanuslar değişmiş ama herhangi bir niş toptan yok olmamış. Ama Hint Okyanusu’nda, tropikal Atlantik ve Güneybatı Pasifikte ilk işaretler söz konusu. Ekvator bölgesindeki Pasifikte de yepyeni iklim koşulları var, ama tam olarak yayılmış. değil Ne var ki önümüzdeki on yıllar içinde durum değişecek. Küresel deniz yüzeyindeki önemli bir bölgede 2000-2100 yılları arasında nişlerinin büyük bir kısmı yok olacak. İyimser iklim senaryolarına göre bu günümüzdeki koşulların yaklaşık olarak yüzde 35’ine denk geliyor. En kötü senaryoya göreyse tüm nişlerin yüzde 95’i kaybolacak. Sıcaklık, pH değeri ve CO2 içeriği birçok bölgede o kadar çok değişecek ki, deniz organizmaları dünyanın hiçbir yerinde daha önce görülmemiş, tamamen yeni koşullarla karşı karşıya kalacak.
Senaryoya bağlı olarak bu tür yeni koşullar yüzyılın sonuna kadar deniz yüzeyinin yüzde 10 ila yüzde 82’sini etkileyebilir. Küresel olarak yok olan veya yeni ortaya çıkan koşulların bu boyutu, karasal sistemler için tahmin edilenden bile daha büyük. Bu tür yeni deniz koşullarından her şeyden önce tropikal denizler, Kuzey Kutbu ve güney yarım kürenin kutup altı okyanus bölgeleri etkilenecek. 2100 yılına kadar ortadan kalkacak olan çevresel nişler şimdi de ağırlıklı olarak güney yarımkürenin tropikal ve ılıman enlemlerinde bulunuyor. ‘Yeni ve yok olan deniz koşullarına ilişkin tahminlerimiz doğruysa, deniz ekosistemleri ve toplulukları üzerindeki kademeli etkiler önemli olacak’ diyor araştırmacılar. Bilim insanları öncelemelerin aslında fazlasıyla iyimser olduğunu, ayrıca deniz kimyası, yiyecek rezervi ve okyanus dinamiği gibi iklim değişimine bağlı olarak değişen daha bir dizi önemli faktörler olduğunu ve bunların modellere dahil edilmediğini söylüyorlar. Dahası düşen oksijen miktarı, değişen deniz akıntıları ya da istikrarlı hale gelen su tabakalanması gibi dolaylı etkiler de koşulları tamamen değiştirebilir.
Nilgün Özbaşaran Dede
