İster Australopithecus afarensis, Ardipithecus veyahut da Homo habilis olsun, insanın doğum yerinin ve en yakın atalarının geliştiği yerin Afrika olduğu çok uzun süreden beri bilinmekte. Ancak son yıllarda Doğu Akdeniz bölgesinde de, Afrika’dakiler kadar eski olan fosiller ve ayak izleri bulunmaya başlandı. Bunların arasında Yunanistan ve Bulgaristan’da bulunan, 7,2 milyon yıllık öncü insan Graecopithecus freybergi’ye ait fosil ve ayak izleri de var.
Son olarak Girit’te bulunan 50’ye yakın ayak izinin de henüz bilinmeyen bir öncü insana ait olabileceği düşünülüyor. İzlerin morfolojisi şimdiye dek homininler için eşsiz kabul edilen özellikler taşıyor. Mesela ön ayak bunyonu, bitişik ve büyük bir baş parmak ve bunu küçülerek takip eden diğer parmaklar. Gerçi dar topuk veya ayak kemerinin eksikliği gibi bazı ilkel özellikler de var ama yine de kombinasyon hem görünüş hem de yaşı açısından bir öncü insana ait. Olasılıkla bu insan Afrikalı Australopithecus’tan bile daha yaşlı. Ancak Trachilos buluntu yerindeki ayak izlerinin yaşını saptamak , tabaka silsilesinin eksik olması nedeniyle hayli zordu.
Araştırmacılar bu yüzden stratigrafiyi ve mikrofosilleri yeniden inceleyerek, kimyasal, mineral ve izotop açısından inceleyerek tarihlendirdiler. Sonuçlara göre izler 6.05 ila 6,06 milyon yıl önce meydana gelmiş. Girit’te sahil kumuna ayak izini bırakan primat, Australopithecus aferansis’ten birkaç milyon yıl önce yaşamış olabilir. Çünkü Girit’teki ayak izleri, Laetoli’de (Tanzanya) Australopithecus’a ait olduğu kabul edilen ayak izlerinden, 2,5 milyon yıl kadar daha eskiler. Girit’te bulunan izler belki de öncü insana ait en eski izler olabilir diyor araştırmacılar. Çünkü bu izler Kenya’dan bilinen Orrorin tugenensis hominini ile aynı yaştalar. Bu homininin üst baldır kemiğinden iki ayak üzerinde yürümeye başladığı ve öncü insan olabileceği tespit edilmişti. Fakat ayak izleri bulunmamıştı.
Girit’teki ayak izlerinin yaşı ve öncü insan kökeni doğru ise bu öncü insanın evrimi için yeni bir bakış açısı sunacak. Çünkü bu durumda insanın tek doğum yeri Afrika olmayabilir. Bu paralel gelişmenin olası tetikleyicisi araştırmacılara göre Sahra bölgesinde yaşanan iklim değişimi. Buna göre Avrupalı primatlar, 6,25 milyon yıl önceki nemli iklim evresinde Afrika’ya göç etmiş olabilirler. Ancak daha sonra Sahra’da kuraklık başlayınca, Afrikalı öncü insan Orrorin tugenensis ve Avrupalı öncü insan arasında bir bariyer oluşturarak, farklı gelişmelerine yol açmıştı diye tahmin ediyor araştırmacılar. Ancak bu hipotezle ilgili belirgin kanıtlar henüz bulunmuş değil.
Nilgün Özbaşaran Dede
