Antarktika’daki buz tabakası kütlesi konusunda bugüne dek yapılmış en geniş kapsamlı değerlendirme olarak nitelendirilen bir çalışmada, iki düzine uydu araştırmasından elde edilen veriler uluslararası bir bilim ekibi tarafından bir araya getirildi. Sonuçta, bu donmuş kıtada 1992-2017 yılları arasında ortalama 2.720 milyar ton buzun yok olduğu ve bu yitimin büyük bir bölümünün son yıllarda, özellikle de Batı Antarktika’da yaşandığı görüldü. 2012’den önce kıta yılda 76 milyar ton yitirirken, 2012-2017 yılları arasında buzlardaki bu erimenin daha da hızlanarak yılda 219 milyar tona yükseldiği görüldü.
Deniz seviyesinde 7.6 mm’lik yükselme
Nature dergisinin 14 Haziran sayısında yayımlanan raporda, eriyen tüm bu buzların küresel çapta deniz seviyesinde ortalama 7.6 milimetrelik bir yükselmeye neden olduğu belirtiliyor ve deniz seviyesindeki bu yükselişin yaklaşık beşte ikisinin son beş yılda meydana geldiğine dikkat çekiliyor. Yükselişin şiddetindeki bu artış, buz örtüsünün iklim değişikliğine verdiği tepkiyi daha iyi anlamamıza yol açıyor.
Araştırmaya katılanlardan biri olan Leeds Üniversitesi yerbilim uzmanlarından Andrew Shepherd, “Bu verileri Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin deniz seviyesindeki yükselişle ilgili tahminleriyle karşılaştırdığımızda, daha önceleri alt sınırda yer alan Antarktika’nın şimdilerde giderek üst sınırlara doğru kaymakta olduğunu görüyoruz” diyor.
Günümüzde Antarktika’da okyanus seviyelerinde 58 metrelik bir yükselişe yetecek miktarda donmuş su bulunuyor. Bu kıtadan gelen erimiş buzlar deniz seviyelerinin yükselmesinde başrolü oynuyor.
En fazla erime Batı Antarktika’da
Antarktika’da eriyen buzlar bir süredir deniz seviyelerinde küresel bir yükselişi körüklüyordu. Ancak bu yükselişin meydana geliş hızının son beş yıldır giderek arttığı, buz yitiminin en çok da Batı Antarktika’da yaşandığı görülüyor.
Ne var ki, Antarktika kadar büyük bir alanda buz miktarını ve bununla ilgili dalgalanmaları ölçmek hiç de kolay değil. Bilim insanları uydular aracılığıyla elde edilen farklı türlerde verileri toplayarak birtakım değerlendirmelerde bulunuyor, buz örtüsünün yoğunluğunu, ya da buzulların okyanusa akma hızını ölçüyorlar.
Antarktika’da giderek küçülmekte olan buz örtüsüyle ilgili son değerlendirme 2012 yılında yapıldı ve 1992- 2011 yılları arasında 1.320 milyar ton buzun yitirildiği saptandı. Ancak bu son çalışma çok daha kötücül bir tabloyu gözler önüne seriyor. Shepherd, “2012’de, ondan önceki 20 yıllık dönemde Antarktika’da buzların çok daha dengeli bir hızla erimekte olduğunu hesapladık. Ancak elde ettiğimiz yeni bulgular buzlardaki erime hızının, 1992-2011 yılları arasındaki ortalama hızla kıyaslandığında, üç katına çıktığına işaret ediyor” diyor.
1992 yılında Antarktika kıtasının bu kesiminde buzlardaki yılık ortalama erimenin yaklaşık 53 milyar olduğu, oysa şimdi yaklaşık 159 milyar tona yükseldiği belirtiliyor.
Sualtı sıcaklık dalgalanmaları daha etkili
Batı Antarktika’da buzun daha çok yitime uğraması bir olasılıkla bu bölgedeki buzun sıcaklıktaki küçük dalgalanmalara daha duyarlı olmasından kaynaklanıyor. Buradaki buz katmanı denizin dibinde yer alırken, kıtadaki buz örtüsünün geri kalanı daha yüksekte yer alıyor ve iklim değişikliklerine daha fazla maruz kalıyor. Shepherd, okyanus sıcaklığındaki küçük bir değişikliğin bile (örneğin, 0.5°C), hava sıcaklığındaki benzer bir değişikliğe kıyasla, çok daha büyük miktarda bir ısıyı transfer ettiğini belirtiyor. Sıcak suyun buz sahanlığını alttan aşındırmaya başlaması da, sahanlığın incelmesine ve erimenin daha da hızlanmasına neden oluyor.
Doğu Antarktika ise daha dengeli bir görünüm sergiliyor. Görünüşe bakılırsa, bu bölge son yıllarda hafif bir kütle artışına bile uğramış olabilir. Ancak araştırmacılar bu bölgeyle ilgili ölçümlerin daha da belirsiz olduğuna dikkat çekiyorlar.
Rita Urgan
Bu yazı HBT'nin 127. sayısında yayınlanmıştır.
