İnsanoğlunun büyük göçü ne zaman, nereden, nereye?

Öne Çıkanlar Toplum
İnsanoğlunun büyük göçü ne zaman, nereden, nereye?

Nature dergisinde yayımlanan bir araştırma dizisiyle bilim insanları, insanoğlunun Afrika’dan çıkışı ve dünyanın çeşitli bölgelerine dağılışı hakkında bilgiler sundular.

Afrika insanlığın beşiği olarak kabul edilir, Homo sapiens’in buradan tüm dünyaya yayıldığı varsayılmaktadır. Antropolojinin en büyük sorularından biri şudur: Afrika’dan kaç göç yaşanmıştır, iki mi yoksa daha fazla mı? “Out fo Africa” hipotezinin iki önemli modeli var.

Birinci modele göre, bundan 1,9 milyon yıl önce Homo erectus ilk kez Asya ve Avrupa’ya ulaşmıştı. Tahminlere göre bu insan türünden Avrupa’da Neandertal, Afrika’da ise Homo sapiens gelişmiştir. Ve modern insan 60.000 ila 70.000 yıl önce Afrika kıtasını terk ederek dünyaya yayılmıştır. Ancak anatomik açıdan modern olan insanlar dünyanın çeşitli yerlerinde rastladıkları yerel insan türleriyle de kaynaşmışlardır.


Örneğin Avrupa’da Neandertaller ile. Fakat hipoteze göre Neandertaller kısa bir süre sonra dünya sahnesinden silinmişlerdir. Günümüzde yaşayan ve Afrikalı olmayanlar buna göre tek bir göç popülasyonunun ardıllarıdırlar.

İkinci hipotez modeline göreyse modern insan Afrika’yı 120.000 yıl önce terk ederek, Güneydoğu Asya ve Avustralya’ya yerleşmiş. Bu modele göre Levante bölgesi üzerinden gelen ikinci bir göçer grubu da Avrasya’ya yerleşmiştir.

Yeni bilgiler

Nature dergisinde yayımlanan son bir araştırma hangi modelin doğru olduğunu söylemiyorsa da göçlerin ayrıntıları hakkında yepyeni bilgiler sunuyor. Harvard Tıp Okulu’nda David Reich ile çalışan ekip, 142 farklı popülasyona ait 300 kişinin kalıtımını incelerken özellikle de daha önceki araştırmalarda yeterince dikkate alınmayanlar üzerine odaklanmış. Reich ve ekibinin tahminine göre günümüzdeki tüm insanların kökeni olan grup, 200.000 yıl önce Afrika’da “dağılmaya” başlamış.

Bu insanların bir kısmı Afrika kıtasını terk ettikten sonra Doğu Avrasya ve Batı Avrasya grubu olarak ikiye ayrılmışlar. Doğu Avrasya grubu daha sonra Doğu Asya ve Avustralya bölgesine yerleşmiş. Bu teoriye göre günümüzde Avustralya ve Papua Yeni Gine’de yaşayan insanlar bu grubun ardılları.

Kopenhag Üniversitesi’nden Eske Willerslev de Homo sapiens’in Afrika’dan sadece bir kez göçtüğü görüşünde. Araştırmacı 83 Aborjin ve 25 Papua Yeni Gineli'nin kalıtımını incelemiş. Willerslev’in araştırmasına göre, bu Avrupalı ve Asyalı grup yaklaşık olarak 58.000 yıl önce birbirinden ayrılmış. Ve 37.000 yıl önce de Aborjin ve Papua Yeni Gineliler'in evrim çizgileri birbirinden ayrılmış, yani bu iki popülasyonunun bundan 10.000 yıl evvel bölgesel olarak ayrılmasından çok önce.

Tahminlere göre çöller doğal bariyerler oluşturdukları için de Avustralya kıtasında alt gruplar gelişmiş. Avustralya’daki Aborjinler arasındaki genetik çeşitlilik şaşırtıcı derecede büyüktür. Belki de kıta çok uzun süre önce yerleşildiği için, Avustralya’nın güneybatısındaki çöl bölgelerindeki gruplar ve kuzeydoğu Avustralya’daki gruplar arasında örneğin Amerikan yerlileri ve Sibiryalılar arasındakine kıyasla çok daha büyük genetik farklılıklar buluyoruz diyor araştırmacılar. Willerslev’in ekibi ayrıca kalıtımlarda ayrıca örneğin Denisova gibi soyu tükenmiş insan türlerine ait izler de tespit etmiş.

 Daha önce mi terkettiler?

Her ne kadar bu iki araştırma tek bir göçe ait kanıtlar sunsa da bilim insanları daha fazla göç dalgası teorisini tamamen silmiyorlar. Bu konuda Tartu Biyoloji Merkezi’nden (Estonya) Luca Pagani ve ekibi bazı kanıtlara ulaştılar. Araştırmacıların analizi, Papua Yeni Ginelilerin atalarının Afrika’yı diğer Avrasyalılardan daha önce terk etmiş olabileceklerini gösteriyor.

Modelleri birbirleriyle birleştirmenin zor olmadığına değinen Serena Tucci ve Joshua Akey (Washington Üniversitesi), insanlar günümüzde Afrikalı olmayanların kalıtımında hiç veya çok iz bırakmamış olsalar bile, birden fazla göç dalgası düşünülebilir diyorlar. “İnsanlık tarihinde kemikler dışında popülasyonların, dünyadan iz bırakmadan kaybolmaları birkaç kez yaşanmıştır.”

Araştırmaların ayrıntılı sonuçlarına rağmen, genetiğin sınırlarını yine de unutmamak gerek diyen Tucci ve Akey, arkeoloji, antropoloji veya dilbilimlerine ait verilerin de dikkate alınması gerektiği kanısındalar. Hawaii Üniversitesi’nden Axel Timmermann ve Tobias Friedrich’ın araştırmaları ise başka bir alana dikkat çekiyor. Bu iki araştırmacının görüşüne göre insanların Afrika’dan göçmelerine neden olan faktör iklim değişimiydi. Buna göre dünyamızın yörüngesinde meydana gelen değişimlerle son 125.000 yıl içinde önemli iklim dalgalanmaları yaşanmış.

Nilgün Özbaşaran Dede

Kaynak: http://www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature18964