Bilim insanları balina ve yunusların son derece gelişmiş ve karmaşık sosyal davranışları ile büyük beyinleri arasında bir bağlantı olup olmadığını araştırıyor.
Her balina türünün kendisine özgü bir davranış biçimi vardır. Örneğin katil balinaları gruplarına özgü bir lehçeye sahiptir; ispermeçet balinası bir diğerinin yavrusuna göz kulak olabilir, şişe burunlu yunus olarak bilinen Afalina ise diğer türler ile işbirliği yapabilir. Nature Ecology & Evolution’da yayınlanan araştırmaya göre bu sosyal beceriler deniz memelilerinin beyin büyüklüğü ile ilgili.
Büyük gruplar halinde yaşayan büyük beyinli primat türlerini gözlemleyen bilim insanları, sosyal yaşamları ile beyinlerinin boyutları arasında bir ilişki olduğunu, ilk kez 30 yıl önce öne sürdü.
Londra Ekonomi Okulu’ndan ekonomi psikoloğu Michael Muthukrishna ve meslektaşları, balina ve yunus gibi deniz memelilerinde büyük beyin ile sosyalleşme arasında benzer bir ilişki olup olmadığını araştırdı. Araştırmanın sonucunda beyin, vücut kütlesi ve sosyal özellikler ile ilgili kapsamlı veriler elde ettiler. 90 türü kapsayan verilere göre beynin büyüklüğünü tahmin etmek için, diğer türler ile işbirliği içinde olmak, grup halinde avlanmak ve karışık sesler çıkararak iletişim kurmak gibi sosyal davranışlara bakmak yeterli olabiliyor.
Beslenme türü ve coğrafi dağılım
Büyük beyin, ayrıca zengin beslenme ve coğrafi dağılım gibi başka faktörlere de bağlı. Araştırmacılar, bu sonuçların, deniz memelilerinin farklı bilgiler içeren sosyal çevrelerde yaşamanın zorluklarıyla baş edebilmek için beyinlerini geliştirdiği yönündeki teori ile uyumlu olduğunu söylüyor. Durham Üniversitesi’nden evrim biyoloğu Robert Barton bu tür korelasyonlarda neden sonuç ilişkisinin daha titiz bir şekilde incelenmesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Barton, ayrıca beynin belirli bölgelerinin de incelenmesi gerektiğini, çünkü bu bölgelerin farklı evrilmiş olabileceğini söylüyor. Mesela, kendi araştırma ekibi, gece primatlarının beyinlerindeki koku alma duyusu ile ilgili bölümün, gündüz yaşayanlara göre daha gelişmiş olduğunu buldu.
Yaşam süresi ile ergenlik dönemi
Muthukrihna’ya göre balinalar ve yunuslar ile ilgili ileri araştırmalar, başka faktörleri de ortaya çıkarabilir. Örneğin yaşam süreleri ve ergenlik dönemlerinin süresi ile beyin büyüklüğü arasında bir bağlantı olup olmadığının da araştırılması gerektiğine dikkat çekiyor.
Deniz memelilerinin beyinlerinin nasıl bu kadar büyüdüğünü anlamak, insanoğlunun kendi evrimsel tarihine ışık tutabilir. Bu hayvanların içinde bulunduğu yaşam alanı insanlarınkinden tamamen farklı olduğu için, Muthukrishna’ya göre, insan evrimi ile ilgili hipotezlerin sınanması açısından faydalı bir kontrol grubu olabilirler.
Mercan Bursalı
