Dünya genelinde her yıl ortalama olarak bir milyon kişi intihar ediyor. Ülkemizde ise son yıllardaki verilere göre yıllık ortalama intihar oranı üç bin kişiyi aşmış durumda. İnsanları intihara götüren genelde depresyon oluyor. Depresyon ve diğer duygu durum bozukluklarında intihar riski genelde yüksektir. Fakat intihar alarmı verecek belirtileri görmek hem kişilerin yakınları hem de doktorlar için zordur.
Utah Üniversitesi’nden Scott Langenecker, günümüzde intihara meyilli insanlardaki riskli davranışları teşhis edebilecek olanaklar yeterli değil diyor. “Bu yüzden hastanın kendi içgüdülerine ve tedavi eden doktorun tahminlerine güvenmek zorundayız ki bunlar yeterli değildir.”
Bilindiği kadarıyla depresyonun çıkıntı ağı (Salience network) ve varsayılan kip ağı (Default Mode Network) ile bağlantılıdır. Langenecker ve Illinois Üniversitesi’nden Jonathan Stange bu yüzden, bu beyin ağlarında intihar riskinin okunup okunmayacağını merak ettiler. Bunu öğrenmek için de fonksiyonel manyetik rezonans tomografisiyle (fMRT) ile 212 yetişkinin beynini incelediler.
Bu kişilerin arasında en az bir intihar girişiminde bulunan on sekiz duygu durum hastası yer alıyordu. Altmış kişi ise en az bir kez intihar etmeyi düşünmüştü. Elli iki kişi hiçbir zaman böyle bir düşünceye sahip olmayanlardan geriye kalan seksen iki kişi ise tamamen sağlıklı insanlardan oluşuyordu. Tüm hastalar araştırma sırasında remisyon dönemindeydi, yani hepsi nispeten iyi durumdaydı. Araştırmacılar bu sakin evrede hangi beyin bölgelerinin etkin olduğunu kontrol ederken, özellikle de daha önce tespit edilen ağlar arasındaki fonksiyonel bağlantıya odaklandılar. Gerçekten de bu konuda bazı farklılıklar ortaya çıktı. İntihar denemesinde bulunan kişilerde özellikle de problem çözme ve dürtüsellikte katkısı olan bilişsel kontrol ağı içindeki bağlantı zayıf olduğu kadar diğer ağlarla ama özellikle de varsayılan kip ağı arasındaki bağlar da daha az belirgin.
Sonuçlar, duygu durum bozukluklarına sahip hastalarda ve intihara meyilli kişilerin ağ bağlantılarında karakteristik motiflerin bulunduğunu gösteriyor. Bu motifler intihar denemesinde bulunmayan, bu konuyu sadece düşünen kişilerde bile belirgin diyor araştırmacılar. Bilim insanları bundan sonra akut intihar evresinde beynin nasıl göründüğünü de öğrenmek istiyorlar. Ve yeni bilgiler ışığında intiharları önleyebilmeyi umuyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
