Norveç Bilim ve Edebiyat Akademisi 2022 yılı Abel Ödülü’nün ABD, Stony Brook Üniversitesi’nden Dennis Parnell Sullivan’a verilmesine karar verdi. Sullivan, topolojinin cebirsel, geometrik ve dinamik yönlerine katkılarıyla tanınıyor
Topoloji, geometriye yeni, nitel (kalitatif) bir yaklaşım olarak 19 yüzyılın sonlarında doğdu. Bu bilim dalı, deforme olduklarında değişmeyen nesnelerin özelliklerini araştırır. Bu alan bazen “lastik-levha geometrisi” olarak da anılır, çünkü nesneler lastik gibi farklı şekillere dönüşecek şekilde esnetilebilir fakat kırılmaz ve kopmaz. Dolayısıyla bir topoloji uzmanı için bir daire ve kare birbirinin aynısıdır; fakat bir kürenin yüzeyi ve bir simitin yüzeyi farklıdır. Topoloji matematikte ve matematiğin ötesinde çok değerli bir daldır. Fizikten ekonomiye ve veri bilimine dek çok sayıda uygulama alanına sahiptir.
Gerçek bir matematik virtüözü
Abel Komitesi Başkanı Hans Munthe- Kaas, Sullivan’ın katkılarını şöyle özetliyor: “Dennis P. Sullivan topolojinin görüntüsünü değiştirdi. Bu bağlamda kritik teoremlere kanıtlar sunarak, eski varsayımları yanıtlayarak ve bu alanı ileriye taşıyacak yeni problemleri formüle ederek topolojiye yeni kavramlar kazandırdı. Sullivan gerçek bir matematik virtüozü gibi cebirsel, analitik ve geometrik fi kirlerden yararlandı.”
Matematik topluluğunun karizmatik ve heyecanlı bir üyesi olan Sullivan, matematiğin başdöndürücü çeşitlilik içeren alanları arasında derin bağlantılar buldu. Yıllar içinde çeşitli üniversitelerde ders verdi. Fransa’da kaldığı dönemde en önemli buluşlarından birini gerçekleştirdi: Cebirsel topolojinin bir alt dalı olan rasyonel homotopiyi anlamanın yepyeni bir yolunu keşfetti.
Kaos kuramı
1970’lerin sonlarına doğru Sullivan dinamik sistemlerdeki problemler üzerinde çalışmaya başladı. Bilgisayarların insanların tek başlarına yapamayacağı pek çok işlemi yapabilme becerisi sayesinde “kaos kuramı” denilen alana duyulan ilgide patlama yaşandı. Zira dinamik sistemlerin çoğu kaotik davranışlar sergiler.1999’da Sullivan ve Moira Chas sicim topolojisi denilen alanı yarattılar. Son yıllarda bu alan çok büyük ilerlemeler kaydetti.
Topolojiyi değiştirdi
Adams Varsayımını kanıtlayan çalışmaları ve dinamik sistemler konusundaki çığır açan bulguları topolojiyi yeniden şekillendirdi. 1985 yılında 60 yıllık bir varsayımı kanıtlamayı başardı. Matematiğin farklı alanları arasındaki benzerlikleri görme yeteneği sayesinde bu alanlar arasında köprüler oluşturdu.
Dennis P. Sullivan bugüne dek çeşitli ödüller kazandı. Bunların başında Steele Ödülü, 2010 Wolf Ödülü ve 2014 yılında Balzan Ödülü geliyor. Ayrıca Amerika Metamatik Derneği şeref üyesi.
Reyhan Oksay
Kaynaklar
https://www.nature.com/articles/d41586-022-00841-w
https://abelprize.no/article/2022/dennis-parnell-sullivan-awarded-2022-abel-prize https://www.livescience.com/dennis-sullivan-abel-prize
