Biz kedileri belki eğitiriz, ama en çok onlar bizi eğitir ve kendilerine tabi kılar...
Washington Üniversitesi'nde Sanat ve Bilimler fakültesinden evrimsel biyolog William H. Danforth'un, kedilerin insanlara kendilerini nasıl kabul ettirdiğine dair yazdığı ilginç yazısını paylaşıyoruz. Danforth’un kediler üzerine kitabı bulunuyor:
“Birkaç yıl önce Güney Afrika'da safari yapma fırsatım oldu. En büyük heyecanlardan biri geceleri dışarı çıkıp sinsice aslanları, leoparları, sırtlanları aramaktı. Yine de karanlığın içinden geçerken, spot ışığımız ara sıra daha küçük bir avcıyı aydınlattı: ince, sarımsı kahverengi, hafifçe benekli veya çizgili bir kedi. Parlak ışıkta, küçük kediyi bir anlığına gördük ve kedi tekrar gölgelerin içinde kayboldu.
Bir Afrika yaban kedisi, evcil bir kediden çok da farklı görünmüyor.
Büyüklüğüne ve görünümüne dayanarak, önce birinin evcil hayvanı olduğunu varsaydım. Ancak daha fazla inceleme, ayırt edici özellikleri ortaya çıkardı: çoğu evcil kedininkinden biraz daha uzun bacakları ve çarpıcı siyah uçlu bir kuyruğu vardı. Yine de mutfağınızın penceresinden görseniz, 'Bu Afrika yaban kedisi New Jersey'e nasıl geldi?' değil, 'Arka bahçedeki şu güzel kediye bak' derdiniz. Afrika yaban kedilerinin evrimsel başarılarına hayranım: Sevgili ev kedilerimizin atasıdır. Ve çok az değişmelerine rağmen, onların soyundan gelenler dünyanın en popüler iki evcil hayvanı oldu ve birkaç evrimsel değişiklikle, insanların kalplerine ve evlerine girdi. Bunu nasıl yaptılar?"
Neden Afrika yaban kedisi?
Aslanlar, kaplanlar ve pumalar gibi büyük kediler, kedi dünyasının dikkat çekici ünlüleridir. Ancak 41 yabani kedigil türünün büyük çoğunluğu ev kedisi büyüklüğündedir, son DNA çalışmaları, günümüzün ev kedilerinin Afrika yaban kedisinden, özellikle de Kuzey Afrika alt türü olan Felis silvestris lybica'dan ortaya türediğini gösteriyor. Peki neden Kuzey Afrika yaban kedisi? Kısacası, doğru zamanda doğru yerde doğru türdü. Bereketli Hilal'de uygarlık yaklaşık 10.000 yıl önce, insanların ilk kez köylere yerleşip yiyecek yetiştirmeye başlamasıyla bu macera başladı.
Günümüz Mısır, Türkiye, Suriye, İran ve daha fazlasını kapsayan bu bölge, karakulak, serval, orman kedisi ve kum kedisi de dahil, çok sayıda küçük kediye ev sahipliği yapar. Afrika yaban kedileri, en arkadaş canlısı kedi türleri arasında.
Bereketli Hilal’e insanlar yerleşti ve ekin ekmeye başladı, fazla ekini verimsiz zamanlar için depoladılar. Bu tahıl ambarları kemirgen popülasyonunda patlamalara yol açtı. İnsanlardan en az korkan bazı Afrika yaban kedileri bu durumdan yararlandı. İnsanlar onların faydasını gördü, kedilere nazik davrandı, belki onlara barınak ya da yiyecek sağladı. En cesur kediler evlere girdi, sevilmelerine izin verdi ve evcil kedi doğdu.
Mısırda mumyalanmış kedi
Evcilleştirmenin tam olarak nerede meydana geldiği belirsiz. Ancak mezar resimleri ve heykeller, 3500 yıl önce Mısır'da evcil kedilerin yaşadığını gösteriyor. Mısır kedi mumyalarından alınan DNA kedi diasporasını gösteriyor: Avrupa üzerinden kuzeye (ve nihayetinde Kuzey Amerika'ya), güneye Afrika'nın derinliklerine ve doğuya Asya'ya doğru...
Kedi özellikleri
Evcil kediler, yaban kedilerinde görülmeyen pek çok renk, desen ve tüy dokusuna sahipler. Kısa bacaklı, Siyamlar uzun yüzlü, ağızıları neredeyse görülmeyen İran kedileri.. Yine de birçok evcil hayvan, temelde yaban kedilerinden ayırt edilemez görünüyor. Aslında, evcilleştirme sürecinde doğal seçilimle değişen gen sayısı sadece 13. Kurtlardan türeyen köpeklerde ise değişim 3 kat fazla.
Kedilerin evcilleştirilmesi sırasındaki en önemli evrimsel değişiklikler davranışlarıyla ilgili. İnsanların bol miktarda yiyecek sağladığı yerlerde çok sayıda evcil kedi aslan sürülerine benzer sosyal gruplar oluşturur. Akraba dişilerden oluşan bu kediler çok arkadaş canlısı - birbirleriyle oynar ve üst üste yatar, birbirlerinin yavrularını emzirir, hatta doğum sırasında ebelik yaparlar.
Yaklaşan bir kedi, dostane niyetlerini belirtmek için kuyruğunu dik tutar; bu aslanlar ve başka hiçbir kedi türüyle ortak olmayan bir özellik. Kediyle yaşamış herkesin bildiği gibi, bu “arkadaş olmak istiyorum” mesajını insanlara karşı da kullanır ve bizi de sosyal çevrelerine dahil ettiklerini belirtirler.
Kediler, istediklerini teslim etmeniz için pek çok araç ve numara kullanır.
Bir usta manipülatör
Ev kedileri, farklı mesajları iletmek için farklı miyavlar kullanarak insan dostlarından istediklerini koparır; kediler nadiren birbirlerine miyavlar.
Bu miyavlama sesleri, bizimle daha etkili iletişim kurmak için evcilleştirme sırasında gelişti. Bilim adamları, bu daha kısa, daha tiz seslerin işitme sistemimiz için daha hoş olduğunu öne sürüyor, genç insanlar tiz seslere sahipler ve evcil kediler insanların beğenisini kazanmak için evrimleşmiş olabilirler.
Kediler mırıldanmalarıyla insanları manipüle eder. Bir şey istediklerinde ekstra yüksek sesle mırlarlar. Ve bu mırıltı, halinden memnun bir kedinin nahoş mırıltısı değil, bir motorlu testere br-rr-oom sesine benzer. Bilimciler iki tür mırlamayı dijital olarak karşılaştırdı ve en büyük farkın, ısrarlı mırlamanın bir insan bebeğinin ağlama sesine çok benzer bir bileşen içerdiğini keşfetti; kediler, dikkatimizi çekmek için bu hassasiyetimizden yararlanmak üzere evrimleşmiş.
Kediler beslenmeye düşkündür ve genellikle bizi, bizim onları eğittiğimizden daha fazla eğitir. Eskilerin dediği gibi, "Köpeklerin sahipleri, kedilerin asaları vardır."
