Yunusların, papağanların, maymunların ve katil balinaların insanları taklit ettikleri bugüne kadar görülmüş fenomenlerdi. Peki ya kediler?
Ebisu, dünyanın ilk gerçek “taklitçi” kedisi olabilir. Araştırmacılar, Japon kedinin kontrollü bilimsel koşullar altında sahibinin eylemlerini taklit edebileceğini gösterdi. Bu yetenek, bugüne kadar yalnızca bir avuç canlıda görülmüştü ve bulgular, taklidin memeli evriminde nispeten erken evrede ortaya çıktığını gösteriyor olabilir.
Unity College’dan kedi biliş araştırmacısı ve hayvan davranışları uzmanı Kristyn Vitale, “Bu gerçekten heyecan verici,” dedi ve ekledi, “İnsanlar kedileri yalnız ve antisosyal olarak görüyor. Ancak bu çalışma, bizi gözlemledikleri ve bizden öğrendikleri fikrini pekiştiriyor.”
Bulgu, bir tesadüf sonucu ortaya çıktı. Eötvös Loránd Üniversitesi’nden etolog Claudia Fugazza, “Yaptığım gibi yap” eğitimini kullanarak yaklaşık 10 yıldır köpek bilişi üzerine çalışmıştı. Bu yöntemde, bir araştırmacı önce bir köpeği (veya başka bir hayvanı) önceden bildiği bir davranışı kopyalamak amacıyla eğitir. Örneğin yuvarlanmak gibi bir davranışı göstermek için “Yaptığım gibi yap” metodu uygulanır. Ardından “Yap!” kısmında canlı, başarısı için ödüllendirilir. Hayvan zamanla, “Yap!” komutunu “beni taklit et” olarak algılamaya başlar. Bu yaklaşım, hayvanların gerçekten taklit edip edemeyeceğini test etmek için kullanılabilir.
Aynı zamanda bir köpek eğitmeni olan Fugazza, meslektaşı Fumi Higaki ile birlikte çalışırken Higaki, ona kedilerinden birini, “Yaptığım gibi yap” ile eğittiğini söyledi. 11 yaşındaki dişi kedi Ebisu, Higaki’nin evcil hayvan dükkanında yaşıyordu ve bu, yemek motivasyonuyla eğitilmesini kolaylaştırmıştı. Higaki, “Köpek eğitimi derslerime sık sık ama gizlice girdi çünkü oradaki insanların güzel ikramları olduğunu biliyordu” diye ifade etti.
Fugazza, diğer türlerde taklit çalışmaları yapmayı bir süredir istiyordu ve burada, ilginç bir şekilde, gerekli eğitimi alan bir kedi olmuştu. Ancak dükkâna gelen yabancılar, Ebisu’yu korkutuyordu. Bu yüzden Higaki, deneyleri akşamları gerçekleştirirken Fugazza da odanın diğer ucundan bu süreci denetledi.
Taklit yetisi sayesinde çekmece açabiliyor
Higaki, Ebisu’nun plastik bir çekmece açmak ve lastik bir ipi ısırmak gibi tanıdık eylemleri kopyalayabildiğini gösterdi. Sonra kediden yeni bir davranışı taklit etmesini istedi. Higaki, bir karton kutunun yanındaki tezgâhta oturan Ebisu’nun önünde dururken sağ elini kaldırıp kutuya dokundu. Diğer zamanlarda eğildi ve yüzünü kutuya doğru ovuşturdu.
Takip eden 16 denemede Ebisu, Higaki’nin hareketlerinin %81’inden fazlasını doğru bir şekilde kopyalamıştı. Bulguyu Animal Cognition’da yayımlayan ekip, kedinin, Higaki’nin vücut kısımlarını kendi anatomisiyle “eşleyebildiğini” gösterdiğini bildirdi.
Fugazza, şimdiye kadar sadece yunusların, papağanların, maymunların ve katil balinaların insanları taklit edebildiğini söyledi. Aynı yeteneğe sahip kedilerin, hayvanlar aleminde yaygın olabileceğini ve hayvan evriminin erken evrelerinde evrimleştiğini öne sürdü. Ve çalışma tek bir kedi üzerinde yapılmış olsa da Fugazza, çoğu kedinin insanları taklit edebileceğini düşünüyor, “Ebisu’nun bir dahi olduğunu sanmıyorum.”
Karşıt görüş
Ancak Tübingen Üniversitesi’nden köpek ve primatlarda biliş üzerine çalışan etolog Claudio Tennie’ye göre bu bulgu çok da etkileyici değil. Zira tek bir bulgudan, kedilerin insanları taklit etme konusunda doğuştan gelen bir yeteneğe sahip olup olmadığını veya yoğun “Yaptığım gibi yap” eğitiminin onlara bu beceriyi verip vermediğini anlamanın imkânsız olduğunu söyledi: “Bir ayıyı motosiklet sürmesi için eğitebiliriz ama bu, ayıların motosiklet sürdüğü anlamına gelmez.” Tennie, her iki taklidin de bir kedinin yapabileceği doğal eylemler olduğunu belirtti: “Ebisu, sahibinin kokusunu maskelemek için yüzünü kutuya sürmüş olabilir. Gerçek bir taklit gördüğümüze ikna olmadım.”
Vitale ise daha iyimser. Birkaç yıl önce, kedilerinden biri olan Bo, Vitale’in bir çağrı ziline basmasını taklit ediyordu. “Umarım diğer insanlar da buna benzer çalışmaları artırır, böylece taklidin kedilerde ne kadar yaygın olduğunu bilebiliriz” diye belirtti.
Maalesef bu tip çalışmalarda Ebisu artık yer alamayacak. Geçen yıl böbrek hastalığı geliştirdi ve geçtiğimiz haziran ayında yaşamını yitirdi. Yine de Eötvös Loránd’ın bilişsel etologlarından, çalışmanın ortak yazarı Adam Miklosi, insanın “en titiz arkadaşı” hakkında daha fazla çalışmanın da eli kulağında olduğunu söyledi. Ebisu ile yapılan araştırmanın, kedilerde incelenmesi zor olan biliş deneylerin yeni yollarını ortaya çıkardığını vurguladı: “Ebisu’dan çok şey öğrenebiliriz.”
Batuhan Sarıcan / [email protected]
