Plasebo etkisi beyin alıştırmalarında da işe yarıyor

Öne Çıkanlar Yaşam Bilimleri
Plasebo etkisi beyin alıştırmalarında da işe yarıyor

Plasebo ve Nosebo etkileri ilaçlardan bilinmektedir. Örneğin ağrı kesicilerdeki etkinin üçte biri kadarı, bilinçsiz beklentilere uzanabilir. Ancak ilginç bir şekilde plasebo etkisi tamamen psikolojik bir fenomen değildir, biyokimyasal olarak da saptanabilir, beyin stimülasyonundan etkilenebilir ve katılımcıların etkisiz ilaç aldıklarını bilmeleri halinde bile işlemekte diyor araştırmacılar.

Peki ya bilişsel eğitimdeki plasebo etkisi nasıl işliyor? Örneğin çalışma belleğini geliştirmek için kelime öğrenme ve beyin jimnastiği sırasındaki etkisi nedir? Bu konuyu Wisconsin-Madison Üniversitesi’nde Jocelyn Parong ile çalışan ekip araştırdı. Araştırma çerçevesinde ilk önce, iki yüz kadar katılımcının tümüne, durumlarını belirlemek için çeşitli bilişsel parametreler üzerinde kapsamlı testler yaptırıldı. Bunu 10 oturumluk bir eğitim aşaması takip etti.

Katılımcıların yarısı, önceden eğitimden olumlu beklentilerin özellikle yükseltildiği bir tanıtım aldı – onlara neredeyse tüm alanlarda zihinsel performanslarında bir gelişme olasılığı verildi. Diğer yarısına alıştırmaların, antrenman yapılan belirli bir alanda performansı iyileştirirken diğer alanlarda bilişsel performansı azalttığı söylendi. Bu plasebo ve nosebo telkinleri, grupların eğitim aşamasında farklı zorluk derecelerinde, ara testler almasıyla desteklendi. Eğitim aşamasında her iki gruptaki katılımcılar ya çalışma belleğini güçlendirmek için özel egzersizleri ya da genel bilgi üzerine çoktan seçmeli sınavları tamamladılar. Araştırmalara göre bu bilgiyi güçlendiren ancak çalışma belleğini güçlendirmeyen bir kontrol görevi.


Araştırmacılar alıştırma evresinin sonunda katılımcıların bilişsel yetilerini kontrol ettiklerine önemli farklılıklar ortaya çıktı. Son testte plasebo grubundakiler, nosebo manipülasyonuna maruz kalanlardan çık daha iyi performans gösterdiler. Her iki alıştırma türüyle de plasebo grubundaki katılımcılar, sınav kontrol grubunda hafıza eğitimi alanlara göre daha az olsa bile genel zihinsel performanslarını geliştirdiler.

Bununla birlikte plasebo etkisi bilişsel yetilerin her alanına aynı etkiyi yapmıyor. Sonuçlar akışkan zekanın, bilişsel esnekliğin ve işleyen belleğin pozitif beklentinin etkisinden uzamsal biliş ve seçici görsel dikkatten daha fazla yarar sağladığını gösteriyor. Plasebo grubundaki katılımcılar, ilk alanlarda, nosebo grubuna göre çok daha fazla gelişme göstermiş olmasına karşın son ikisinde durum böyle değildi diyor araştırmacılar. Plasebo etkisinin kontrol edildiği tıbbi araştırmalarda da olduğu gibi katılımcılar arasında önemli bireysel farklılıklar söz konusu. Zihinsel eğitim ve zekaya yönelik temel tutum da bu konuda önemli bir rol oynuyor: Araştırmacılara göre başından beri zekanın değişebilir ve geliştirilebilir olduğuna inanan insanlar, zekanın sabit olduğunu düşünenlere göre daha büyük büyük bir plasebo etkisi gösterdiler.

Sonuçlar genel olarak plasebo etkisinin ve onunla bağlantılı pozitif beklentilerin öğrenme ve beyin jimnastiğinde de etkili olduğunu gösteriyor. Tam tersi olarak da araştırma aynı zamanda, örneğin okul çağındaki çocukları veya bunama başlangıcında olan kişileri önceden demotive edildiği taktirde, yani onlara öğrenmenin veya beyin jimnastiğinin olasılıkla yardımcı olmayacağını açıklayarak, ters tepme olasılığının yüksek olduğunu göstermektedir. ‘Nitekim o zaman nosema etkisi bu olumsuz beklentinin de gerçekleşmesini sağlayabilir’ diyor araştırmacılar.

Nilgün Özbaşaran Dede

Kaynak