Dünyamızda 6000 kadar mineral var. Bunlar çeşitli yollardan oluşmuşlar. Araştırmacılar şimdiye kadarki en kapsamlı veri bankası için 57 farklı “reçeteyi” bir araya getirdiler. Minerallerin yüzde 40’ı en az iki farklı türde oluşabiliyor. Ancak su olmadan minerallerin sadece küçük bir kısmı oluşabilirdi diyor araştırmacılar.
Her elmas aynı değildir. Dış görünüşleri benze de tamamen farklı şekilde oluşmuş olabilirler. Bazı elmaslar uzun bir zaman içinde yerin altında oluşuyor. Ama bazıları da örneğin meteorit çarpması gibi kuvvet etkileriyle de aniden oluşabilirler. Hatta bazılarının uzayda oluştukları dahi bilinmektedir. Elmaslar dünya üzerinde bulunan 6000 mineral arasında sadece bir örnek. Carnegie Bilim Enstitüsü’nden Robert Hazen ve Shaunna Morrison, minerallerin kökeni ve oluşumu hakkında 15 senedir araştırıyorlar. Hazen ve Morrison, “American Mineralogist” dergisinde minerallerin oluşumuyla ilgili en kapsamlı veri bankasını sunuyorlar. Buradaki bilgiler minerallerin en dirençli ve aynı zamanda gezegenlerin oluşumunu araştırmak için en fazla bilgiyi verdiklerini gösteriyor. Mineraller milyonlarca hatta milyarlarca yıllık bilgi içeren cisimlerdir diyor araştırmacılar.
Araştırmalardan birinde uzmanlar minerallerin farklı oluşum biçimlerini anlatıyorlar. Elmaslar bilinen dokuz biçimde oluşabilirken, pirit minerali 21 farklı şekilde oluşuyor. Pirit, yüksek veya düşük sıcaklıklarda oluşabildiği gibi, suyun varlığında veya su olmaksızın ve bakterilerin yardımı olmadan da oluşabilmekte diyor Hazen. Bu nedenle çeşitli oluşum biçimleriyle dünyadaki bilinen mineraller arasındaki “şampiyon” olarak bilinmektedir. Araştırmacılar, toplamda bilinen yaklaşık 6000 mineralin tamamının oluşturulduğu 57 “reçeteyi” kataloglamayı başarmış. Çok tek bir şekilde oluşsa da yaklaşık yüzde 40’ı birden fazla şekilde oluşabiliyor.
Araştırmacılar ikinci bir çalışmada 6000 bilinen mineralin tüm verilerini incelemiş ve çok sayıda özellik yardımıyla yeniden sınıflandırmışlar. Mineraller şimdiye dek sadece kimyasal bileşimleri ve kristal yapılarıyla birbirinden ayırt edebiliyorlardı. Nasıl ve ne kadar zamanda oluştukları hemen hemen hiç dikkate alınmamıştı diyor Hazen. Bu faktörleri hesaba katan araştırmacılar, çeşitli faktörlere göre farklılık gösteren 10.500’den fazla mineral türünü tanımlayabilmişler. Ve bunun için gerekli verileri toplamak yaklaşık on yıl sürmüş. Minerallerin oluşumunda suyun da önemli olduğunu bulmuş araştırmacılar. Su olmadan dünyadaki minerallerin yüzde sekseni oluşamazdı. Suyun mineral oluşumunda ne kadar önemli olduğunu Ay veya Merkür’deki mineral çeşitliliğinin Dünyaya göre niçin daha fakir olduğu kanıtlıyor.
Nilgün Özbaşaran Dede
