P. Dilara Çolak

Bu köşede bilim ve felsefe arasındaki ilişkiye odaklanıyorum. Fakat bu defa meseleyi biraz farklı bir açıdan ele alacağım. Felsefenin bilime olan pozitif etkilerinden ziyade bilimsel teorilerin 2500 senedir süren metafizik tartışmalarda nasıl dönüştürücü ve hatta kanıtlayıcı bir etkisi olduğunu evrim teorisi örneğinden yola çıkarak düşüneceğim. Nörofelsefe adlı çağdaş ekolün önemli temsilcilerinde...

Geçtiğimiz günlerde Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde fizik profesörü ve yapay zekâ araştırmacısı Max Tegmark’ın Yaşam 3.0 adlı kitabını okudum. Detaylara girerek bir takım soru(n)lara yönelmeden önce, kitabın adından başlamak gerekiyor sanırım. Yaşam 3.0 nedir? Tegmark’a göre 13,8 milyar senelik evrenimizde yaşamın başladığı tahmin edilen son 4 milyar yıl içerisinde yaşamın üç farklı evresi g...

Lisenin ilk döneminde fizik dersinden kalmıştım. Yanılmıyorsam ilk ünitelerden bir tanesi kaldıraçlar idi ve konu ile benim dünyam arasında anlamlı bir ilişki kuramadığımdan içeriği merak etmiyordum. İkinci dönem artık eşit ağırlık seçeceğimiz kesinleştiğinde arkadaşlarımla aramızda şöyle bir muhabbet geçtiğini anımsıyorum, “Hayatta işime yaramayacak şeyleri öğrenerek zaman kaybetmek istemiyorum. ...

Aristoteles’in Metafizik adlı kitabından alıntılanan ünlü bir sözü vardır; “İnsanlar doğal olarak bilmek isterler.” Ben ise bu cümleyi aslına sadık kalarak bir parça değiştirecek ve şöyle diyeceğim; “İnsanlar doğal olarak anlamlandırmak isterler.” Nitekim bilişsel bilimleri kıta felsefesi ile birlikte yorumlayan çağdaş düşünür Shaun Gallager’ın dediği gibi “İnsan kendi kendisini tefsir eden bir ha...

Farklı disiplinlerde yapmaya çalıştığımız ortak tek bir şey var, kim olduğumuz ve evrendeki yerimize dair genel bir resim ortaya koymak. Antik Çağ’da insan politik bir hayvandı, Rönesans’ta düşünen bir hayvana, Modern Çağ’da ise başkaldıran bir hayvana dönüştü. Yüzyıllar boyunca öteki canlılarla farkı üzerine kurulan insanın bu kendini anlama çabası, şimdilerde makinalar çağında yeniden gözden geç...

Bazen insanların hafızasından şikâyet ettiğini, okuduğu kitaplara dair hiçbir şey hatırlamadığını, o yüzden de bir şey hatırlamayacaksa okumaya neden devam etmesi gerektiğine dair sorgulamalarına rastlarım. Benim de yıllar önce okuduğum ve içeriğine ilişkine hiçbir şey hatırlamadığı edebi klasikler var. Bu gibi durumlarda hatırlasak da hatırlamasak da bu okuma deneyimlerinin kendisinin kaçınılmaz ...

Geçtiğimiz hafta düzenlenen sanat, tasarım, teknoloji festivali Sonar İstanbul’da konserlerin yanı sıra herkese açık ve ücretsiz paneller düzenleniyor. Metaverse ve gaming üzerine yapılan panele konuşmacı olarak davetliydim. Konuyu gerçeklik ve sanallık bağlamında değerlendirmeye çalıştım ama burada genellikle halk arasında konuşulan metaverse tartışmalarına dair arka planda düşündüklerime dair ya...

Bugün risk alarak 500 kelimede özetlenmesi zorlu bir işe girişeceğim. Özellikle kimi pozitivist çevrelerde doğrudan saçmalık olarak görülen bir filozofun bir kavramının savunusunu yapmayı deneyeceğim. Konunun uzmanı değilim fakat yaşam felsefemi oluştururken diyalektik kavramına sıklıkla atıfta bulunduğum düşünülürse, HBT gibi saygın bir bilim dergisinde bundan bahsetmemek kendi felsefeme karşı ik...

Herhangi bir felsefe tarihi kitabı elinize aldığınızda şöyle bölümlendiğini görürsünüz; Sokrates’ten önce ve Sokrates’ten sonra. Günümüze hiçbir yazısı dahi kalmamış bir düşünürün felsefedeki böylesi bir dönüm noktasını temsil etmesi ilginçtir. İsmi ve malum ölümü ile pek ünlüdür fakat Sokrates kimdir ve neyi keşfetmiştir? Sokrates uykuda bir zihinle yaşayan hantal Atinalılara sorular yönelterek b...