Milyonlarca yıl öncesinden günümüze ulaşan memeli hayvan fosillerini inceleyen bilim insanları, bu hayvanların insanoğlunun ilk ortaya çıkmasıyla birlikte soylarının tükendiğini keşfetti.
Bundan 13 bin yıl önce Kuzey Amerika’daki hayvan çeşitliliği günümüz Afrika’sındaki çeşitlilikten daha fazlaydı. Çeşitli at, deve, lama türleri ve nesli tükenmiş olan Gliptodon (Volkswagen büyüklüğünde armadilloya benzer bir hayvan) vardı. Bugünün Afrika aslanı ile aynı büyüklükte olan ve kılıç dişli kaplan olarak bilinen Smilodon, çayırlarda gizlenir, avlanmak için tembel hayvanın ve mamutun yolunu gözlerdi. Yaklaşık 2 m uzunluğundaki dev su samuru, kocaman ağaçların tepesinde oturur ve sürekli tıkınırdı. Ve bu devasa hayvanlar sadece Kuzey Amerika’da değil, kıtaların tümünde vardı. 2.5 milyon yıl öncesinden 11.700 yıl öncesine kadar süren son buzul çağı olarak nitelendirilen pleistosen çağında kıtaların tümünde memeliler ortalama olarak epey iriydi.
Büyük hayvanlar niçin tükendi?
Bilim insanları, daha küçük olan çoğu hayvan hayatta kalırken, bu büyük yaratıkların neslinin neden tükendiğini uzun süre araştırdı. New Mexico Üniversitesi’nden biyolog Felisa Smith ve ekibi, milyonlarca yıl öncesinden günümüze ulaşan memeli fosillerini inceledi ve bu hayvanların insanoğlunun ilk ortaya çıkmasıyla birlikte soylarının tükendiğini keşfetti.
Eğer yok oluş bu hızda devam ederse, filler, gergedanlar, zürafalar, hipopotamlar, bizonlar, kaplanlar ve daha birçok büyük hayvan da, ataları gibi yakında yok olabilir. Çünkü insan eliyle başlatılan bu yok edişler, dolaylı ve dolaysız türlü şekillerde karşımıza çıkıyor. Bunların başında aşırı ve yasadışı avlanmak gibi doğrudan öldürme geliyor. Ve yaşam alanlarını ellerinden almak da doğrudan öldürme kadar zarar veriyor. Araştırma, bundan 200 yıl sonra hayatta kalan tek memelinin inek olabileceğini öne sürüyor.
İklim değişikliği bu yok oluşta etkili değil
Smith ve ekibi, 65 milyon yıl öncesinden bugüne dek yaşamış olan kara memelilerini içeren bir veri tabanı oluşturdu. Zaman çizelgesini bir milyon yıllık aralıklara bölerek, memelilerin yok olma nedenlerini bu zaman aralıkları çerçevesinde inceledi. Smith araştırmalarının sonucunu şöyle özetliyor: “65 milyon yıl boyunca hayvan soylarının tükenişinde iklim değişikliğinin önemli bir rol oynamadığını keşfettik.”
Araştırmaya göre, bugün olduğu gibi, 125 bin yıl önce de büyük hayvanların soylarının tükenme oranı küçük olanlara göre daha fazlaydı. Yani, hayatta kalan hayvanların ortalama boyutu giderek küçülüyor. Ve bunda insan faktörü çok etkili.
Ölümler doğumlardan fazla
Los Angeles’teki La Brea Tar Pits Müzesi küratörü paleoekoloji uzmanı Emily Lindsey, söz konusu çalışmaya dâhil olmamakla birlikte sonuçlarını şöyle değerlendiriyor: “Bir hayvanın soyunu tüketmek, son kalan üyelerini öldürmek anlamına gelmiyor. Bunun için her yıl ürediklerinden daha fazlasını öldürmeniz gerekir.”
Eğer nüfusun yıllık üreme oranı, kayıpları telafi edemiyorsa, birkaç yüz ya da bin yıl içinde türler yok olur. Bu büyük hayvanların durumu özellikle hassas çünkü çok yavaş ürüyorlar. Örneğin mamutlar ve mastodonlar, iki yıl süren gebelikten sonra bir yavru doğurur. Bu nedenle, 100 bin mamut nüfusunu azaltmak, yılda iki kez ve çok sayıda üreyen 100 bin tavşan nüfusunu azaltmaktan daha kolaydır.
Smith’e göre, öldürme becerisi insana atalarından miras kalan bir özellik. Bu araştırmadan şu önemli dersin çıkartılması gerektiğine dikkat çekiyor: “Bugün artık yüksek yaşam standardımızı sürdürmeye yönelik aşırı tüketim alışkanlığımızı terk edip, çevremizi korumaya odaklı korumacı bir strateji geliştirmek zorundayız.” 3
Mercan Bursalı
