Son yıllarda ilkokullar düzeyine kadar inen yenilik etkinliklerinde çocuklarımız çoğunlukla sosyal sorumluluktan hareketle, toplumsal ve küresel sorunlara naif de olsa çözümler bulmaya çalışmaktalar. Bu etkinliklerden beklenenler çocukların hayal kurmaları, gözlem yapmaları, sorun tanımlamaları ve soru sormaları, çözüm üretmeleri, yaratıcılıklarını geliştirmeleri ve basit ve kolay erişilebilir malzemeler kullanarak yenilikçi düşüncelerini ifade edebilmeleridir. Önemli bir bölümü İngilizce isimler taşıyıp, yabancı modellere dayansa da bu etkinliklerle erişilebilen çocuklarımızın erken yaşlarda ülkemizin ve dünyanın sorunları ile ilgilenmeye başlamaları ve sorumluluk duygularının çalışmalarına yansıması, yaratıcılıklarına olanaklar tanınması elbette olumlu gelişmelerdir.
Üniversiteli yaş grubuna ve üstüne doğru çıkıldıkça yenilikçilik faaliyetleri teknopark ve benzer ortamlara taşınmakta ve pazarı hedefleyen, girişimcilik boyutu öne çıkan etkinliklere dönüşmektedir. Teknolojinin ticarileştirilmesi ekseninde pazar odaklı bu tür yenilik girişimlerinde sosyal sorumluluk taşıyan örnekler çok az yer almaktadır.
Oysa ki, bu aşamada da toplumsal ve küresel sorumluluk, sorumlu araştırmacılık kavramlarından hareketle plastiğe boğulan dünyamız, çevre, engelliler, yoksulluk, erişilebilir eğitim, temiz su, göçmenler vb. konularda yenilikçi çözümler getirecek çalışmaların özendirilmesi, “çocukluğun naifliğini” korumak gibi görünse de çok yüksek değerler içeren yenilikler getirebilecektir.
Uluslararası fonlar
Uluslararası örgütlenmeler düzeyinde çoğunlukla az gelişmiş ülkelerin toplumsal sorunlarına yenilikçi çözümler bulmak amacıyla fonların oluşturulduğu gözlenmektedir. İnsani yenilikçilikleri desteklemek üzere oluşturulan çeşitli fonların tanıtıldığı “http://www.unhcr.org/innovation/10-funding-resources- for-humanitarian-innovators-2/” adresi ilgi duyanlara yardımcı olabilir.
TR35 (MIT – 35 yaş altı 35 Buluşçular - Innovators Under 35) bu köşede zaman zaman örneklerini verdiğimiz uluslararası bir yarışma. Bu yarışmada insani yenilikler, “daha sağlıklı, daha temiz ve daha sürdürülebilir bir dünya yaratmak için alışılmamış yollar, insanların yaşamlarını doğrudan iyileştirebilecek ve kurtarabilecek teknolojik çözümler bulmak. Yoksulluğun, savaşın veya engelliliğin neden olduğu sorunları çözmek için teknolojiyi kullanmak” olarak tanımlanıyor.
İnsani yenilikçilik: Ödüller
Her yıl düzenlenen yarışmanın “insani yenilikçilik - Humanitarian Innovation” bölümünden bazı örnekler verilebilir. İlki HBT’de de yer verilen, “Hayal Ortağı –My Dream Companion” isimli, görme engellilerin günlük gazetelere, kitaplara, dergilere, eğitimlere ücretsiz ulaşabilmesini sağlayan uygulaması ile 2015’de ödül kazanan ve kendisi de görme engelli olan Duygu Karaman.
2017 ödüllerinden örnekler; Eyad Janneh (31), Suriyeli. Polyester esaslı yerel malzemeleri kullanarak enkaz altında kalanları kurtarmada kullanılan bir tür hava yastığı geliştirdi. Bu hava yastığı enkazda sıkışmış iki kişinin kurtarılmasında kullanıldı.
Suchi Saria (34), Johns Hopkins Üniversitesi. Sepsis’te (kan zehirlenmesi) tanılama için kesin tek bir testin olmamasına karşın, hangi hastaların hangi sepsis riski altında olduğunu tahmin etmek için var olan tıbbi verileri analiz edecek algoritmaların geliştirilmesiyle mevcut tarama testlerine göre yüzde 60 iyileşme sağladı.
Katherine Taylor, (28), Ganj Nehri çevresinde yaşayan 30 milyon fakir Hint çiftçisinin kurak mevsimde sulama sorununa, kurduğu Khethworks’ta geliştirilen güneş enerjisiyle çalışan pompa sistemi ile ucuz bir çözüm geliştirdi.
Jagdish Chaturvedi, (32), InnAccel kuluçkalığında tıbbi cihazlar geliştirmekte. Pratisyen hekimliğinde edindiği deneyimler ve “The Stanford-India Biodesign” Programı’nda öğrendikleri ile geliştirdiği ve endoskopi ile standart bir kamerayı bir araya getiren çok düşük maliyetli kulak-burun-boğaz görüntüleme cihazıyla ödüle değer bulundu. Diğer örneklere https://www.technologyreview.com/lists/innovators-under-35/ adresinden ulaşılabilir.
Sosyal sorumluluğu önceleyen bu tür bir yaklaşım, son yıllarda çokça hırpalanmış toplumsal vicdanımıza, “yardım ekonomisi kirliliğine”, gencecik insanlarımızın gelişmelerine çok iyi gelebilecektir.
Müfit Akyos
Bu yazı HBT'nin 105. sayısında yayınlanmıştır.