Bu konuda yazmak için ortalığın biraz sakinleşmesini bekledim.
Haksız da sayılmam çünkü yazının başlığında gördüğünüz tedavinin erken ve hızlandırılmış FDA onayı almasından sonra herkes “CAR-T” hücre tedavilerinden konuşmaya, umutsuz hastalar bu tedavilerin peşinde koşmaya başladı.
Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi yani bilinen ismi ile FDA, Ağustos 2017’de “tisagenlecleucel” veya piyasa ismiyle Kmyriah isimli bir CAR-T hücre tedavisini, löseminin bir türü olan B hücreli akut lenfoblastik lösemi hastası çocuklar ve genç yetişkinlerde kullanılmak üzere onayladı.
Aslında belki de en baştan belirtmek gerekir. Söz konusu bu tedavinin maliyeti 450.000 dolara yakındır ve ABD’de uygulaması ve klinik giderleri ile beraber toplam 1.300.000 dolara mal olmaktadır.
Daha bitmedi bugün bu paraya sahipseniz ve tedavi almak istiyorsanız da sıraya girmeniz gerekiyor. Dahası bu tedaviyi her merkez veremiyor, uygulayabilmek için uygun bulunmanız gerekiyor.
Bu bilgiyi yazının başında vermemin nedeni bu tedavi ile ilişkili beklentileri olanların hayale kapılmamalarını sağlamak.
Günlerdir medyada yer alan CAR-T hücre tedavisi; sadece kısıtlı bir hasta grubu için onaylandığından, maliyet, ilaca ulaşma ve uygulama zorlukları yüzünden pratik olarak henüz “hayal bir tedavi” ne yazık ki.
Peki nedir bu CAR-T tedavisi?
Aslında bu tedavi onkoloji alanında bir devrimi simgeliyor.
Bildiğiniz gibi kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları en hızlı çoğalan hücrelere etki eden ve seçiciliği olmayan tedavilerdi.
Geçtiğimiz 5 yıl içinde kanser tedavileri alanında tam bir “Moleküler Tsunami” yaşandı. Bir çok klasik kemoterapiden farklı, hedefe yönelik, “akıllı” tedavi yöntemi ve onlarca molekül geliştirildi. Ancak CAR-T hücre tedavisi FDA onayı alan “ilk hücresel tedavi” olarak tümünün arasında çok ayrı bir yere sahip olmayı başardı.
Peki, CAR-T ne demek?
İnsanın bağışıklık sisteminin temel işlevi kendisine ait olan dokuları tanımak ve onlara dokunmamak, kendisine ait olmayan veya yoldan çıkmış doku veya hücreleri ise tanıyıp yok etmektir.
T hücreleri işte bu sistemin en önemli hücrelerinden biri.
Kanser hücreleri, son derece akıllı hücreler ve sınırsız ve kontrolsüz çoğalırken söz ettiğim bu T hücrelerini atlatabiliyor.
Yani pek bilimsel bir dil olmasa da, anlaşılabilir olmak adına şöyle demeli. Kanser hücreleri T hücrelerinden saklanabilmekte, T hücrelerine yakalansa bile T hücrelerinin yarattığı bağışıklık yanıtı kanser hücrelerini sınırlamaya yetmemektedir.
CAR-T hücre tedavisinin temel mantığı şu; Eğer teknolojik olanaklar kullanılır, kanser hastalarının T hücrelerine kanser hücrelerini tanıması öğretilir ve çok daha fazla böyle eğitilmiş T hücresi elde edip güçlü bir bağışıklık yanıtı oluşturulabilirse kanserli doku veya hücreler yok edilebilir.
Son derece zekice bir hipotez bu. Ama yapması o kadar kolay değil.
Düşünün;
Hastanın T hücrelerini toplayacaksın, laboratuvar ortamında bu hücrelerin genetiği ile oynayacak ve tümör hücrelerini daha iyi tanımasını sağlayacaksın. Bu tanıma için tümör hücrelerinin işaretlerini iyi belirleyeceksin ve dışarı aldığın T hücrelerine “git şu işareti taşıyan hücreleri bul” diyebileceksin.
Bu da yetmez, bu hücreleri bulduktan sonra “güçlü” bir bağışıklık yanıtı oluşturmak için T hücrelerinin tümör yok edici etkisini arttırmanın bir yolunu bulacaksın.
Bu da yetmez, tanıma ve yok etme özelliği olan bu T hücre sayısını arttıracaksın ve tümöre daha fazla hücre ile saldıracaksın.
Yine yetmez, tüm bunları yaparken ve hastanın T hücrelerinin genetiği ile oynarken söz konusu hücrelerin hastaya zararlı olmamasını, yani yan etkileri kontrol edeceksin. Daha bitmedi, bu T hücrelerinin vücutta kalış sürelerini, dozlarını, hangi koşullarda ve nasıl uygulanacağını da hesaplayacaksın. CAR-T hücre tedavisi onkoloji de tam bir devrim demektir.
Haftaya CAR-T hücre tedavisine daha yakından bakacağız.
Mustafa Çetiner / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 95. sayısında yayınlanmıştır.