Pandemi sürüyor ancak daha az konuşuluyor, bir anlamda kanıksadık ölümleri, hasta sayılarındaki artışları. Ama hayat ve salgın sürüyor, konuyla ilişkili bilimsel gelişmeler de yerinde durmuyor.
Bu yazıda COVID-19 salgını ile ilişkili güncel gelişmelerden söz edeceğim.
İlk önemli konu oldukça umut veren bir ilaç olan Malnupravir hakkında.
Bu konu önemli, çünkü aşılar, ilaçların öylesine önüne geçti ki, tedaviler hiç konuşulmaz oldu. ABD’li Merck firması tarafından çalışılan bu ilaç, hastalık bulgularının ortaya çıktığı ilk 5 gün içinde kullanılırsa son derece iyi sonuçlar veriyor. Konuyla ilgili yapılan çalışma, hastalık bulgularının ortaya çıktığı ilk 5 gün içinde ilacın kullanılmasının hastaneye yatış ve ölüm oranlarını %50 azalttığını gösterdi. Plasebo grubunda yer alan hastaların %14’ünün hastaneye yatması gerekirken, Malnupiravir grubunda yatış oranı %7,3 bulundu.
Bu önemli çalışma bulguları sonrasında “Malnupiravir”, COVID gündeminin ilk maddesi haline geldi. Görünen o ki; ilaç, FDA onayı sonrası tedavi de ilk tercih olacak. Nitekim Merck firması acil kullanım onayı için FDA’ ya başvurmaya hazırlanıyor. Beş gün süreyle ve günde iki kez alınan ilaç belki de hastalığı tedavi eden ilk antiviral olarak tarihe geçecek.
İlacı değerli yapan en önemli nokta, ilacın delta varyantı dahil tüm varyantlara karşı etkili olması. Dahası çalışmaya konu olan COVID-19 hastaları, aşırı şişmanlık, kalp ve şeker hastalığı gibi risk faktörlerinden en azı birini taşıyorlar. Yani ilaç risk gruplarında da ağır hastalık seyrini engelleyebiliyor.
Bilim insanları ilacın yakın temaslı kişilerde bulaşmayı da engelleyebileceğini ileri sürüyorlar. Bu konu ile ilişkili bir faz-3 çalışma halen devam ediyor.
Ancak bir noktanın altını kalın biçimde çizmek lazım. İlaç ilk 5 günü geçiren, hastaneye yatmayı gerektirecek kadar ağır hastalarda etkili görünmüyor.
COVID-19 konusunda bir diğer önemli gelişme ise gebelerle ilişkili.
Çalışmalar, Covid-19 aşısı olan hamile kadınların, virüse karşı gelişen antikorlarını bebeklerine aktardığını gösterdi. New York’ta yapılan çalışma, m-RNA aşıları yapılmış 38 gebenin bebeklerinin tümünde antikor varlığını gösterdi.
Gebelerin aşılanması, antikorların bebeklerine geçmesi ile bebekleri de bağışık hale getiriyor. Yani aşılar aynı anda iki insanı virüse karşı birlikte koruyor.
New York’daki Mount Sinai Hastanesi’nde yapılan başka bir çalışma, COVID-19 ile enfekte olan emziren kadınların sütünde 10 aya kadar virüsü nötralize eden antikorların varlığını sürdürdüğünü gösterdi. Anne sütündeki ana antikorun IgA yapısında olduğu ve solunum ve özellikle burun yoluyla giren virüsü engellediğini gösterdi. Anımsarsanız salgının ilk günlerinde sigara içenlerin COVID-19 enfeksiyonuna yakalanma oranlarının düşük olduğu iddia edilmişti. Ancak bu iddianın yersiz olduğu daha sonra yapılan çalışmalar ile kanıtlandı.
Son olarak Oxford üniversitesinin 422.000 hasta üzerinde yaptığı bir çalışma, sigara içenlerde COVID-19 nedeniyle hastaneye yatma şanssızlığının %60-80 daha fazla, sigara içenlerde ikincil enfeksiyon ve ölüm oranının daha yüksek olduğunu ortaya koydu.
Aşılar ile gelişmeler de sürüyor.
Hollanda’da yapılan bir çalışma, delta varyantı dahil olmak üzere Moderna, Bion- Tech ve Johnson & Johnson aşılarının tüm yaş gruplarında, hastaneye yatışı önlemede % 95, yoğun bakıma yatışı önlemede ise % 97 etkili olduğunu gösterdi.
Benzer biçimde İngiltere Halk Sağlığı kurumu, delta dahil olmak üzere Biontech ve Astra Zeneca aşılarının ağır hastalık ve ölümü engellemede % 95 etkili olduğunu ortaya koydu.
ABD’de FDA, 23 Eylül’de yaşlılar, sağlık çalışanları, öğretmenler ve market çalışanları gibi yüksek riskli gruplar için ikinci dozdan en az altı ay sonra hatırlatma dozu yapılması ile ilişkili olarak gerekli ruhsatı verdi. Bu ülkede risk grupları ikinci dozdan 6 ay sonra 3. doz aşılarını alacaklar. ABD sağlık otoritelerince 65 yaş ve üstü, uzun süre yaşlı bakım merkezlerinde kalan ve kronik hastalığı olanların hatırlatma dozu olarak Pfizer/BioNTech aşısı yaptırması öneriliyor.
Aşı adaletsizliği konusunda dünya geneline halen belirgin bir düzelme sağlanamadı. Aralık 2020 tarihinden beri toplam uygulanan COVID-19 aşılama sayısı 6 milyar dozu geçti. Her gün ortalama 32 milyon kişinin aşılandığı dünyamızda çoğu Afrika kıtasında olmak üzere en az 15 ülke vatandaşının aşılanma oranlarının %3’ü bile aşamadığı bildiriliyor. Oysa salgın top yekûn global bir aşı seferberliği ile en hızlı biçimde kontrol edilebilir.
COVID-19 pandemisi konusunda aralıklı güncellemeler yazmaya devam edeceğim.
Mustafa Çetiner / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 289. sayısında yayınlanmıştır.