Pazar günleri bu sütunu bilime ayıracağımı anımsatayım yeniden. Bugün derinden derine gelişen ve neredeyse uygulama noktasına hızla yükselen kanser aşıları üzerine gelişmeleri paylaşacağım: Buzdağının onda dokuzu su altında misali, kanser aşıları da öyle. Fakat giderek daha büyük bölümü su üzerine çıkmaya başladı.
Konu bu kez kanserlere karşı geliştirilmekte olan mRNA aşıları. mRNA, biliyorsunuz, yeni bir teknoloji ve Covid’e karşı çok başarılı kullanıldı. Bunu ilk gerçekleştiren de Özlem Türeci ve Uğur Şahin’in BioNTech şirketi oldu. Aslında şirket mRNA teknolojisini kansere karşı aşı geliştirmek için kurulmuştu. Pandemi patlayınca, ellerindeki teknolojiyle hızla Covid aşısını geliştirdiler. Şimdi Covid’in her türlüsüne ve aynı zamanda gribe karşı tek bir aşıyı (Sars-Cov-2, Omicron BA.4/BA.5 ve dört influenza varyantına karşı), hızla geliştiriyorlar. BioNTech, Pfizer ortaklığıyla geçen kasım ayında bu aşının birinci aşama denemelerini başlattı.
KONUMUZ KANSER AŞISI
Ve burada da öncü Türeci ve Şahin, birkaç hafta içinde tüberküloz ve genital herpes’e karşı mRNA aşılarının insan üzerinde ilk denemelerini başlatacaklar.
mRNA aşısı ile 150 milyar dolara yakın bir değer kazanan BioNTech, ileri melanom (deri kanseri) için BNT111 aşısını ileri safhada geliştirmiş durumda. Ayrıca ABD biyoteknoloji şirketi Genentech ile ciddi bir ortak çalışma içinde: Kolorektal kanser ve yine “melanom için BNT122 dahil çeşitli kanser aşıları üzerinde” çalışıyorlar.
Kanser yılda Covid’in toplamından çok daha fazla insan öldürüyor.
ELİ KULAĞINDA
İngiliz hükümeti BioNTech ile acil bir ortaklık imzaladı: 2030’a kadar 10 bin İngiliz hastaya, geliştirilen kanser aşıları uygulanacak. İngiltere Kanser Araştırmaları’ndan L. Foulkes, “mRNA aşılarının kanser için tedavi seçenekleri haline gelebileceklerine dair güçlü ipuçları var” diyor.
Gördüler yakın geleceği ve hemen harekete geçtiler!
Onaylanan tek bir aşı var ABD’de: Provenge. Sağ kalımı sadece ortalama dört ay kadar artırıyormuş, bağışıklığı uyarıyormuş. Fakat bir seans kullanımı 100 bin dolar, bu nedenle yaygın değil. Avrupa onay vermedi aşıya.
BioNTech’in rakibi, diğer mRNA uzmanı Moderna da ek olarak zona için mRNA aşı adayına sahip. Moderna’nın FAZ-II’de çok sayıda kanser aşısı adayı deneniyor. mRNA-4157 olarak bilinen kişiselleştirilmiş bir melanom aşısı adayı için Merck ile işbirliği içinde faz 2 denemesinde şu anda 150 hasta var. Aralık ayında şirketin ön verilerinin aşının evre III ve IV kanserli hastalarda melanom nüksü veya ölüm riskini yüzde 44 oranında azalttığı belirtildi. Bu şirket açıklaması henüz bağımsız hakemler tarafından incelenmedi.
Yine Covid aşısı ile tanınan CureVac, şirketi çok sayıda tümöre özgü amino asidi hedef alan bir aşı sistemi üzerinde çalışan Frame Cancer Therapeutics şirketini satın aldı: “Bunlardan 1500 kadarı tek bir mRNA aşısında kodlanabilecek”. Klinik deneylere hazırlanıyor.
VE TÜRKİYE!
Türkiye’de sanırım 20 kadar aşı geliştirme çalışması başlamıştı. Bunlardan sadece TurcoVac klasik bir aşı geliştirdi. Ama Covid türevleri patlamış, aşı bunlara karşı etkili olmamış, mRNA aşıları en etkili aşı olmuştu.
Bu aşı konusunda tek bir bilimsel makale nihayet 22 Kasım’da (doi:10.3390/vaccines10111865.) yayımlandı. (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36366373/) Paralı makale yayımlayan Vaccines dergisinde. Edindiğim bilgi makale başı 3 bin 500 dolara yayımlanıyor.
Aşı konusunda duyduğum tek iyi haber, aşı üretimi 1998’de durdurulan ve 2011’de AKP tarafından kapatılan Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün yeniden açılması oldu.
mRNA aşısı mı Türkiye’de? Hele mRNA kanser aşısı Kafdağı’nın ardında bile değil... Milyarları öder alırız, milyarları döküp burada büyük bir güç merkezi kuracağımıza...
***
Kaynak: Kanser aşıları üzerine şurada yayımlanan iyi bir makale uzmanına ayrıntılı bilgi veriyor: https://doi.org/10.1136/bmj.o3041
Orhan Bursalı
Bu yazı 15.01.2023 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayınlandı.