Dijitalleşmeyle ilgili geçtiğimiz günlerde bir etkinliğe katıldım. Hemen önümde oturan iki kişi konuşmacıları dinlemek yerine sürekli kucaklarındaki laptoplarla meşgüldü. Önce rahatsız oldum. Ancak omuzlarının üstünden göz ucuyla ekranlarına baktığımda fark ettim ki o esnadaki yapılmakta olan konuşmayla ilgili haber metni hazırlıyorlar.
Tam da üstünde önemle durulması gereken bir farkın işareti. Yeni Medya ile Ana Akım Medya arasında. Böyle bir konferans onbeş yirmi yıl önce olsaydı büyük olasılıkla medya mensupları katılmakta oldukları oturumlar hakkında notlar alır, günün sonunda ofise gider ve haber metnini o notlara göre hazırlarlardı. Yeni Medya “prova”nın, “eskiz”in, “ham”lığın varlığını tehdit ediyor! Oysa devinim anında o hareket ile birlikte var olan şey ham veridir. O veri ile bir şeyler yapılabilmesi için önce onun bir yerlere kayıt edilmesi gerekir.
Veriyi kaydetme lüzumu öncelikle hayatta kalmak için gerekliydi. O nedenle insan beyni ilk kayıt yeridir. Duyu organlarıyla alınan sinyaller anında belleğe kayıt edebilmekte (enformasyon). Ancak insan belleği unutmaya veya ölmeye mahkumdur. Yazılı kültür ile kayıt etme imkanı bu iki riskten kendisini uzaklaştırmış oldu. Yeter ki yazılan ortam (pişmiş tablet, parşomen, kağıt vd) imha edilmesin.
Dijitalleşmeyle gelen çağdaş kayıt ortamları ise artık elektronik. Bilgisayarlar, sabit diskler, akıllı telefonlar vb. Elektronik ortamların eski ortamlara göre daha dayanıklı olduğundan bahsedilebilir. Bu ne kadar doğru? Pişmiş tabletlerin veya kağıdın başına gelebilecek olası imha edilme riskleri bilgisayar veya sabit diskler için de var. Onlar da parçalanabilir, yakılabilir, kırılabilir, kaybolabilir vb. Öte yandan elektronik cihazlara özgü ek riskler de var. Bir elektronik cihaz kullanılmaz hale gelebilir, uzaktan yapılacak müdahale ile çalışmaz hale getirilebilir (yirmi sene önce sahip olduğunuz bir disketteki verilerinize ulaşabilir misiniz?)
Yaşam süresi uzuyor ancak “an”a düşen devinim adedi çok daha hızlı artıyor. Artan devinim artan veri demek (“big data”- büyük veri). Dijital cihazlardaki teknolojik ilerlemeler ise daha kısa sürede daha çok verinin yakalanarak kaydedilmesini olanaklı kılıyor.
Tüm bunlar bir değer yaratmak, yaşamın değerini artırmak için. Yukarıda anılan iki günlük konferansa katılamadıysanız ancak oturumlarda neler konuşulduğu hakkında bilgi edinmek istiyorsanız, konferansın web sitesine başvurabilirsiniz. İmkanı olanlar internet üzerinden canlı da izleyebilirdi. Bu durumda bir başkasının sizin yerinize enformasyon üretmesine gerek yoktur. Ancak devinimi canlı takip etme imkanınız yoksa, birilerinin sizin için önemli olabilecek verileri yakalaması ve bunu bir şekilde size sunması lazım.
Bu bildik unsur yeni bir sorunun da kaynağı! Artan hacim içinde herhangi bir enformasyon parçasını incelemeye (okumaya, dinlemeye, izlemeye vb) ayrılan zaman giderek azalırken, arkadan gelen yeni enformasyon, öndekinin çok daha hızlı bir şekilde sahneden inmesine neden oluyor. Ayrıca daha az enerjiyle çalışmayı kendine ilke edinmiş beyin, “okumak” yerine giderek “izleme”yi tercih ediyor.
Geriye notlarını kontrol edip rafineleştirmeden, provasız hazırlanmış bu nedenle de hamlığını üstünden atamamış enformasyon ile muhatap olmak kalıyor.
Tanol Türkoğlu / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 60. sayısında yayınlanmıştır.