Şükran Günü Kuzey Amerika’ya özgü bir kavram. Kanada’da Ekim ayının ikinci Pazartesi, ABD’de ise Kasım ayının dördüncü Perşembe günü kutlanır. Tarım toplumundan kalma olsa gerek çünkü hasat zamanı ile ilgili.
Kara Cuma da (“Black Friday”) aynı yörede perakendecilerin icat ettiği bir olgu. Şükran Günü’nün ertesi günü olan cumaya deniyor. Sıradışı indirimlerle insanları daha çok alışveriş yapmaya özendirmeyi amaçlıyor.
“Kara” denmesi belki de bir şaşırtmaca. Çünkü işin mucitleri için ticari anlamda hiç de “kara” bir gün değil. Cirolar tavan yapıyor. Stoklar eritiliyor. İşin “kara”lığı belki de tüketiciler için geçerli. Geceyarılarında itibaren mağazaların önünde kuyruklar oluşturuluyor. Sabahın ilk saatlerinde kepenklerin açılmasıyla birlikte insanlar birbirini adeta ezerek mallara hücum ediyor. Sanırsınız her şey bedava da kapanın elinde kalacak. İşin ucunda belki de yüzde ellilik bir indirim var; o kadar!
Son yıllarda perakendeciler özellikle Y Kuşağı’nı oluşturan gençlerin (ABD’de 1981 ve sonrası doğumlular) ebeveynleri gibi “takılmadığını” fark etti. Onlar kara cumayı takip eden Pazartesi günü oturdukları yerden, internet üzerinden alış veriş yapmayı tercih ediyordu.
Bu durumda yeni bir kavram icat edildi. Siber Pazartesi. Bu seneye dek Kara Cuma ile Siber Pazartesi iki ayrı kategori olarak ele alındı. Ancak bu sene e-ticaretin seyrine paralel olarak bu iki olgu birleştirildi. Anlaşılan artık cumadan pazartesiye dört günün tamamına Kara Cuma denecek.
Bazı istatistiklere göre bu sene ABD’de Kara Cuma döneminde üç milyar doların üzerinde (üç milyar 340 milyon dolar) bir ciro yapılmış durumda. Dikkat çekici önemli bir husus da bunun üçte birinin, yani bir milyar doların mobil cihazlar aracılığıyla yapılmış olması.
Görünen o ki Kara Cuma ABD’de durgunluk veya ekonomik kriz dinlemiyor. Ciro her yıl artıyor. Örneğin bu yılki yaklaşık 3,5 milyar dolarlık değer önceki yıla göre yaklaşık %22’lik bir artışa işaret ediyor.
Bu sene Kara Cuma olgusu ülkemizde de önceki yıllara göre daha etkin bir şekilde ele alındı. Özellikle de perakendeci e-Ticaret siteleri ABD’deki “Siber Pazartesi”ye özgü bir tavırla Cuma günü dijital ortamda büyük indirimlere gittiler.
Tabii bu motamot kopyala-yapıştır yaklaşımını önce kültürel anlamda eleştirmek gerekiyor. Kasım ayının dördüncü perşembesi bizim için hangi kültürel sebepten dolayı anlamlıdır ki onu takip eden Cuma gününü alışveriş açısından özel bir gün yapalım? Türkiye’de bunun muadili örneğin dini bayramların öncesine gelen arefe günleri olabilir. Ya da baharın gelişinin kutlandığı Nevruz.
Bu durum komplo teorisyenlerinin de ekmeğine yağ sürüyor. Sanki hiçbir kültürel anlamı olmayan Kara Cuma’da indirimli satış yapmak gizli bazı güçlerin planıymış da amaç da kültürümüzü kitlelere fark ettirmeden dönüştürmekmiş gibi.
Matrix filminde Morpheus’un şu lafını pek çok kişi anımsayacaktır : “Gerçeğin çölüne hoşgeldin!” (Ama onlar içinden Hz. Ali’nin “Hakikat bir nokta idi; onu insanlar çoğalttı” lafını fazla bilen çıkmayabilir). Gerçek çöl gibi yalındır. Kara Cuma örneğinde da böyle basit bir sebep bulunursa şaşırmamak gerekir. Zamansızlık bahanesine sığınılan özensizliğe ne dersiniz?
Tanol Türkoğlu / [email protected]