Bilimkurgu meraklılarının Westworld dizisini Black Mirror kadar anmamalarını neye yormalı? Belki de teknolojinin senaryoya enjekte edilmiş halinin kusursuz olmasına. Önce bir arkaplan bilgisi vermekte fayda var. Yaşı tutanlar Yul Brynner’in kim olduğunu anımsayacaktır. Türkiye onu Kral ve Ben dizisindeki sevimli kral olarak tanıdı. Ardından gelen insan görünümlü bir robotu canlandırdığı vahşi batı filmi ise hayal meyal anımsanacaktır. İşte o filmde işlenen tema şimdi dizi olarak senaryolaştırılmış. Dizinin adı da filmle aynı adı taşıyor: Westworld.
Oyun parkı olmasına rağmen o kadar gerçekçi ki müşteri olarak gelen dışındakiler, insandan ayırt edilemeyecek şekilde yapılmış androidler. Oyun parkının teması, vahşi batıda kovboyculuk oynamak isteyen müşterilerin taleplerini herhangi bir sınır tanımadan gerçekleştirmeleri sağlamak. Kumar oynarken kavga çıkarmak, omuz attın diye düello yapmak, kızılderili öldürmek, tren/banka soygunu yapmak vb. Adı da oradan geliyor: Batı Dünyası!
“Köle” seviyesinde olması amaçlanan bu androidler, giderek “bilinçlenmeye” başlıyorlar. Her ne kadar “game over” olduğunda (öldürüldüklerinde vs) hafızaları silinse de parka her geri salınışlarında bir şeyleri anımsamaya başlıyorlar. Anlam veremedikleri detaylar. Zamanla bu masum anımsamalar büyük bir dönüşümün tetikleyicisi oluyor.
Bu dizide irdelenmesi gereken çeşitli konular var ki kişiyi bu yeni türün varlığı ile ilgili felsefe yapmaya zorluyor. Örneğin bu makineler vücutlarının içlerinde ne olduğunu bilebilir mi? Kendi vücutlarının içinde olan ile kendisi ile aynı görünümde olan bir başkasının (bu örnekte müşteri olarak gelmiş olan insanların) içinde olanların aynı olup olmadığını sorgulayabilir mi? Orijinal tasarımda bu androidlerin bir müşteriyi, yani gerçek bir insanı, öldürme imkânları yok. Peki bunun bilincine vardıklarında, bunun nedenini sorgulayabilir mi? Ve daha da önemlisi bir bilinçlerinin olduğunu, bilincinde olduğunun bilincinde olduğunu ayırt edebilir mi; bunu kanıtlayabilir mi?
Bir insan bir odaya kapatılsa ve insan olduğunu ispat edene dek oradan dışarıya çıkmasına izin verilmeyeceği söylense ne yapardı? Derhal insan olduğunu ispat etmeye mi çalışırdı yoksa bunu red mi ederdi? İnsan, gerek fiziksel görünüş gerekse de zeka bakımından insandan ayırt edilemeyecek bir makine, android yapsa bunun insandan ayırt edilemez düzeyde olduğunu test etmek için bir insan mı kullanırdı yoksa bir başka android mi?
Teknolojinin, yapay zekânın ne derece gelişmiş olduğu dizide şuradan anlaşılıyor: Teknoloji “fark edilmiyor”. Hal böyle olunca da dizinin izleyicileri işin teknoloji boyutunu bir kenara bırakmış, vahşi batıda geçen maceraları izler hale gelmiş durumda. Belki de o nedenle Westworld bilim kurgu yerine macera dizisi olarak ele alınıyor. İnsanlık bugün ezilen, hakkı yenen, özgürlüklerinden mahrum bırakılan insanlarla hayvanların evrensel hakları için mücadele ediyor. Gelecekte belki de bu mücadele robotlar ve androidler için verilecek! Haklarını kazandıklarında ne olacak? İnsanlığı yok edebilirler mi? Şu soruya vereceğimiz cevaba bağlı: İnsan ırkı, sona erdirilmesi zorunlu olacak kadar tehlikeli mi?
Tanol Türkoğlu / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 170. sayısında yayınlanmıştır.