Bir kaç ay önce ABDli bir grup araştırmacı kişilik özelikleri farklı örümceklerin bulunduğu kolonilerin hayatta kalma şanslarının daha yüksek olduğu bilgisine ulaştılar. Örümceklerin saldırganlık huylarının derecelerindeki fark, dayanabildikleri sıcaklıkları da değiştiriyor. Eğer kolonideki örümcek çeşitliliği fazlaysa, dış çevre sıcaklık değişimleri fazla olduğunda bir şekilde koloni varlığını sürdürebiliyor.
Bunu anlaması o kadar zor değil... Yani havalar ısınsa da soğusa da kolonide aktif ve hayatta kalan örümcekler olacak daima ve koloninin varlığını devam ettirebiliyorlar. Bu da çeşitliliği fazla kolonileri daha dayanıklı yapıyor.
Tevekkeli değil... Çeşitlilik canlılar için hep en iyi hayatta kalma stratejisi olmuştur. Hatta komple "canlılık" için bile öyle... Dünya'da hayatın bu denli karmaşıklıkla var olabilmesi, değişinimler ve değişmiş varlıkların bir arada bulunabilmesiyle oldu. Eşeyli üremenin ortaya çıkması ve varlığını sürdürmesi bile bundan: Çocuklar atalarının aynısı, kardeşlerin her biri bir diğerinin aynısı olmasın diye... Başka bir deyişle, aşk bile çeşitliliğin gücü sayesinde...
Peki insan toplulukları ve onların fikir dünyasının evrimi, biyolojik evrimin bu özelliğinden yoksun mu? Değil. Hiç olur mu?
Bir düşünün şimdi... Gezegene koca bir meteor yaklaşıyor olsun. Herhalde ilk yapılacak şey, bu meteoru engellemek için nasıl bir yol geliştirileceğinin tartışılması olur. Birbirinden farklı onlarca fikir öne sürülür, birlikte değerlendirilir, alternatifler ortaya çıkar ve en nihayetinde en mantıklısı uygulanır. Güçlü birileri işe yarayıp yaramayacağı belli olmayan kendi çözümünü dayatsın ister miydiniz?
Sadede gelelim. Ne kadar farklı fikir üretilirse, bunlardan en az bir işe yarar fikir çıkma olasılığı artar. Bazen bu fikirler birbiriyle çatışırken daha güzeline erişme şansı doğar. Bazen bir sentez ortaya çıkar, bazen bir antitez. Lakin, havalar "ısınsa da", "soğusa da" o topluluğu kurtaracak fikirler olur ortada.
Tarihte çeşitli insan toplulukları farklı fikirlere, çeşitli fikir akımlarına müsaade ettiği zamanlarda ilerlemiştir.
Uyarıyoruz. Aklı olan da görüyor: O meteor yaklaşıyor. Ve bu olurken, en çok da bu olurken ihtiyacımız var, fikir çeşitliliğine. Farklı düşünenlerin susturulmasına değil...
Tarih, tekdüzelikten çıkmış bir ilerleme öyküsü yazmamıştır henüz.