Küresel iklim değişimi, yağmur rejimindeki düzensizlikler ve yeraltı sularının hoyratça kullanılması, susuzluğun kapımızda olduğunu gösteriyor. Yanı başımızdaki İran, beş yıldır süren kuraklıkla ve 65 dereceyi bulan sıcaklıklarla, gerçek bir felaketin eşiğinde. Tahran’da bile yeraltı sularının çekilmesiyle 30 santimetrelik çökmeler yaşanıyor. Peki Türkiye? Bazı şehirlerimizde baraj suları %1’e kadar düştü; yani Tahran’dan daha kötü tabloyla karşı karşıyayız.
Orhan Bursalı, tehlikenin boyutlarını kapağımıza taşıdı. Hydropolitics Academy Center Direktörü Dursun Yıldız da sorularımızı yanıtlayarak hem yeraltı su kaynaklarımızdaki tehlikeleri hem de orman yangınlarının su rezervlerimize olumsuz etkilerini anlattı; su yönetimindeki eksiklerimizi ortaya koydu.
Ülkemizde 100 binin üzerinde ruhsatsız kuyu olduğu tahmin ediliyor. Bunların yüzde 60’ı ise en çok obrukların görüldüğü Konya’da. Kontrolsüz su çekimi, yeraltı sularımızı hızla tükenme noktasına getiriyor.
29 Temmuz 2025 Kamçatka Depremi:
Prof. Dr. Celâl Şengör, Pasifik levhasının Avrasya levhasının altına dalmasıyla gerçekleşen 8,8 büyüklüğündeki Kamçatka Depremi’ni değerlendirdi. Orada levhaların yıllı hızı yüzde 8’in üzerinde. Şengör, bu depremin ülkemize etkisinin olmayacağını söylüyor. Ülkemizi doğrudan etkilemeyecek olsa da, Girit’in güneyinde Kamçatka’ya benzer bir dalma-batma yapısına dikkat çekti: Olası büyük bir deprem, Doğu Akdeniz ve Ege kıyılarını vurabilecek tsunami riski taşıyor. Burada levha hızı ise daha düşük, yılda 8 cm. Ama yüksek tabii ki. Kıyaslama için, Marmara’daki fay hareketi yılda 2,5 cm.
Bu Sayıda:
Tanol Türkoğlu: İnsan kendisinden on bin kat daha zeki bir “şey”e hükmedebilir mi? Genel yapay zekâya giden yolda büyük resmi ve anlam arayışını sorguluyor. Türkoğlu’nun teknoloji dünyasında olan bitenleri çok ilginç noktaları ile yakalayan Dijitalem’in bu ayki konu başlığı: Dijital Maymun… 1941’de Turing’in Enigma cihazı Almanların kriptolarını çözerek savaşın iki yıl önce bitmesini sağlamıştı Çin’de yapılan üniversiteye giriş sınavları (Gaokao) sırasında ülke genelinde ilginç bir tedbir alındı ve belli başlı yapay zekâ botlarına erişim engeli getirildi. Temel sebep, botlar aracılı-ğıyla (sınav sırasında) soruların yapay zekaya çözdürülmesinin engellenmesi. Peki yazının başlığındaki Dijital Maymun ne?
Müfit Akyos: İklim kriziyle mücadelede ormanların ve doğanın önemine dikkat çekiyor: Türkiye, ormanlarını ve doğasını kıskanarak korumak zorunda!
Doğan Kuban: Osmanlı’nın Avrupa Devleti kimliği kazanamayışının tarihsel arka planına ışık tutuyor, Cumhuriyet’in kazanımlarını ve unuttuğumuz yakın tarih derslerini hatırlatıyor.
Bilimin Vicdanı: Einstein–Russell Manifestosu ile başlayan ve Dünya Sanat ve Bilim Akademisi (WAAS) ile kurumsallaşan süreç, bilginin ancak vicdan ve bilgelikle anlamlı olduğunu gösteriyor. İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden İlkim Atılgan’ın yazısı.
Sanatta Entropi: Düzenden kaosa, doğanın ve insan yapımı yapıların evrimini ve geçiciliğini sanatçılar entropiyle sorguluyor. İstanbul Kültür Üniversitesi’den Prof. Dr. Mehmet Özer ve Dr. Emin Sansarcı’nın yazısı.
Arkeolojiden Günümüze: Antik DNA ve mezar analizleri, tarihin güçlü kadınlarını savaşçıdan şamana, hükümdardan avcıya ortaya çıkarıyor.
Denizlerin Ormanları: İş Bankası ve TÜDAV’ın başlattığı proje ile siyah ve taş mercanlar koruma altına alınıyor. Geleceğimizi, binlerce yıllık deniz ekosisteminin temelleriyle birlikte korumak mümkün mü? Bu çaba takdire değer, gelecek için önemli küçük bir adım.
Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi:
- Parkinson için yeni tedavi umudu
- Atalarımızda yamyamlık izleri
- Kullanılmış sigara izmaritleriyle daha dayanıklı yollar
Ergun Akleman’ın çizgileri ile İlk renkli fotoğrafın öyküsü. Tabii Tayfun Akgül’ün de şaşırtıcı karikatürünü unutmayalım
Bilimle Her Yerde:
- Bilgi Küpü: Kakao çekirdekleri eskiden altından bile değerliydi!
- Dizimiz: Bilimin sınırlarını zorlayan 10 kavram – Bu hafta: Düşünce tarzınız kaderinizi belirler mi?
- Meraklı Çocuk: “Bir şeyi illa okuyarak mı öğreniriz, dinlemek yetmez mi?” Mercan Bursalı hazırladı.
- Bilim ve Beslenme: Patatesin antik bir domatesle doğal melezlenmesinden doğduğuna dair son bulgular.
- Grafik Bilgi: 2024’te ABD’de en çok aranan yapay zekâ becerileri
- Hayvanlar Dünyası: Primatlarda "alfa erkek" sandığımız kadar yaygın mı?
***
Tabii Dijital hBT sayfalarında daha çok yazı okuyacaksınız. Mesela ‘cool’ diye kime deriz? Kendinizi nasıl tanımlarsınız? Ve daha pek çok sayfa. Bu sayfalara HBT logosunun yanındaki karekod üzerinden ulaşabilirsiniz.
Bilgiye, bilime ve dayanışmaya en çok ihtiyaç duyduğumuz bu günlerde, HBT’nin yeni sayısında buluşmak dileğiyle…
Sevgiyle kalın, bilimde ve HBT’de kalın.
Özlem Yüzak
