Dünyada ırkçılığın, aşırı milliyetçi eğilimlerin giderek arttığı bir dönemin içindeyiz ve bilim dünyasının saygın dergileri konuyu yeniden ele aldılar. Soru şu: İnsan türü içinde çeşitli ırklar mı var, yoksa herkes aynı ırkın bir parçası mı?
Araştırmalar diyor ki: Irk olarak nitelendirilen gruplar arasındaki morfolojik çeşitlilik DNA’da büyük bir değişikliğe işaret etmiyor. İnsanı ırklara ayıran anlayışlar biyolojik bir gerçeklik yerine, kültürel ve coğrafi yapısal farklılıklara dayanıyor.
Sonuç olarak ırk yok, ırkçılık var... Reyhan Oksay farklı kaynaklardan yararlanarak ırkçılık üzerine bilimsel araştırmaların bir özetini çıkardı. Genetik bilimcilerin ırkçılığı çürüten belli başlı keşifleri; ırk ve etnisite arasındaki fark nedir? Tarihsel süreçte ırkçılık... İlgi ile okuyacağınızı düşünüyoruz.
Peki bir soru ortaya atalım hazır ırktan ve ırkçılıktan söz açılmışken. İnsanın kendi yarattığı yapay zekâ ve robotlar bir gün insan ırkının sonunu getirebilir mi? Tanol Türkoğlu bilim kurgu meraklılarının gözdesi Westworld dizisinden yola çıkarak bu sorunun yanıtını aradı.
Arkeologlar, yıllardır Çorum’un Boğazkale ilçesindeki Yazılıkaya Açıkhava Tapınağı’nın sırlarını çözmeye çalışıyor. UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde bulunan tapınakta yaklaşık 3200 yıl önce kayalara yontulmuş onlarca figür bulunuyor. New Scientist dergisi yeni bulgularla 3 bin yıllık ‘Hitit Gizemi Çözülüyor mu?’ sorusunu ortaya atarak geniş bir yer verdi. Batuhan Sarıcan gelişmeleri derledi: Sır dolu figürler bir Ay-Güneş takvimini mi anlatıyor? Yoksa Hititler’in bir Kepler’i mi vardı?
10 yılda çığır açacak 10 gelişme
Uzun insanlık tarihinde ilerlemenin motorunun bilim ve teknolojik gelişmeler olduğu bilinen bir gerçek. MIT Technology Review, Microsoft’un kurucusu Bill Gates’e önümüzdeki 10 yıla damgasını vuracak gelişmeleri sordu. Gates’e göre, bilekten EKG alımından, özel kanser aşılarına kadar sağlıktaki teknolojiler öne çıkacak. Çığır açacak 10 teknolojik gelişmeyi sizlere aktarıyoruz.
Evren ile ilgili yeni keşifler daima heyecan vericidir. Hayal gücünün sınırlarını zorlar daima. İnsanlığın nereden nereye geldiğinin ve daha nerelere kadar gidebileceğinin bir izdüşümüdür aynı zamanda. Erdal Musoğlu bizi evrenin gizemine doğru kısa bir yolculuğa çıkartıyor. Hepsi de birbirinden ilginç 14 maddede evrenin şaşırtıcı özellikleri, yaşama ve olaylara bakış açımızı da değiştirebilir.
Biliyorsunuz geçen hafta Amasya Tamimi’nin 100. yılı kutlandı. Ahmet Yavuz bizi o günlere götüren yazılara başladı. 1919 Mayısı’nda Samsun’dan yola çıkan Mustafa Kemal ile birlikte Anadolu içlerine yolculuk edeceğiz. Yavuz bundan böyle AY Işığı başlığı altında bazen her hafta bazen aralıklarla HBT’yi başka bir boyutuyla zenginleştirecek.
Doğan Kuban bu hafta Osmanlı’dan günümüze politik ve kültürel değişimler üzerine yazarken önemle vurguluyor: Görevimiz halkı geçmiş ve gelecek konusunda ve cahillik üzerine bilinçlendirmek! Atılım Üniversitesi’nden Dr. Günseli Gümüşel de Osmanlı Devleti’nde eğitimin temelleri üzerine yazdı.
Ali Akurgal yapay zekanın uçaklarda kullanıldığı durumları masaya yatırdı. Boeing 737 Max modelinin yaptığı kazalar, yapay zekâ özrü nedeniyle mi? Çernobil faciası geçen hafta dergimizdeydi. Mustafa Çetiner ise bize pek bilinmeyen radyum veya Waterbury Kızları olayını, başka bir radyasyon faciasını anlattı. Gece parlayan kadranları ile bir dönemin meşhur saat markası Waterbury’nin yapımında çalışan kadın işçilerin dramatik ölümünü...
Eğitimin bilim boyutu
Eğitim bu ülkenin en temel sorunlarından biri ve ne yazık ki çocuklarda merakı uyandıran, soru sormaya, araştırmaya teşvik eden bir eğitim sistemi konusunda münferit kimi çabalar dışında ulusal bir eşik atlama konusu henüz ufukta görünmüyor. İstanbul Kültür Eğitim Kurumları Okullar Koordinatörü Biriz Kutoğlu, bilimi sevdirmek ve çocuklarda daha anaokulundan başlayarak üniversiteye giden süreçte meraklarını uyandırabilmek için neler yaptıklarını anlattı.
Eğitim demişken, ABD’de yapılan bir araştırmayı da paylaşmak istedik. ABD hükümetinin 40 yıldan beri eğitimde gelir düzeyi en düşük ile en yüksek kesim arasındaki uçurumu kapatmayı başaramadığına ilişkin çarpıcı bir araştırma.
Bağırsak florasının sağlık üzerinde ne denli etkili olduğu her geçen gün daha fazla anlaşılıyor. Yale Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı yeni bulguları göre bağırsak bakterilerimiz aldığımız ilaçların %67’sini değiştiriyormuş. Çalışma Nature dergisinde yayınlandı. Beslenme sayfamızda bu hafta kahvaltı konusu var. Kahvaltı ne kadar önemli? Ve gerçekten sanıldığı kadar kilo vermeye etkisi var mı? Uzman Diyetisyen Gözde Ekici, Kültür Üniversitesi’nden, yaz sıcaklarında gıda zehirlenmelerine dikkat çekiyor.
Bahçeşehir Üniversitesi’nden Meltem Bilikmen geçtiğimiz hafta, York Üniversitesi’nde estetik ve etik alanında çalışan filozof Panos Paris’in ahlaklı olmakla ‘güzel’ olmak arasında kurduğu bağı anlattığı yazısının ikincisini yazdı.
Hayvanlar Dünyası’nın bu haftaki konusu ise hayvanlar ve empati. Kuzgunların empati yeteneklerini ilgiyle okuyacağınızı düşünüyoruz.
HBT ile geleceği kuruyoruz. Biz Yeni Aydınlanma’nın dergisiyiz. Haftaya yeni ilginç konularla yeniden birlikte oluncaya kadar hoşça kalın...