Bilim, insan bedeninin en görünmez köşelerinden –bağırsaklarımızdan– evrenin en eski seslerine kadar uzanan bir hikâye anlatıyor bu hafta. 499. sayımız, hem gündelik hayatımızı doğrudan etkileyen hem de insanlığın uzun yolculuğuna ışık tutan çok farklı araştırmaları bir araya getiriyor.
Bu sayının kapağında, hepimizin ruh halini, bağışıklığını ve enerjisini belirleyen görünmez bir ekosistem var: mikrobiyom. Cleveland Clinic’ten Dr. Raven Corbin, bağırsaklarımızdaki trilyonlarca bakterinin aslında bedenimizin gizli orkestra şefi olduğunu hatırlatıyor. “Mikrobiyomunuzu beslerseniz, o da sizi besler,” diyor.
Kapak dosyamız, hangi besinlerin bu orkestrayı güçlendirdiğini, lifin neden gerçek bir “süper gıda” olduğunu ve beslenme alışkanlıklarımızı küçük dokunuşlarla nasıl dönüştürebileceğimizi anlatıyor.
Gribe karşı tuzlu su ile burun temizliği
Kış aylarının gelmesiyle yeniden gündeme giren soğuk algınlığına karşı ise modern tıp binlerce yıllık bir yönteme geri dönüyor: tuzlu suyla burun temizliği. Üstelik artık bilimsel kanıtlarla… Antibiyotiklerin işe yaramadığı basit viral enfeksiyonlarda, düzenli burun duşunun hastalık süresini neden kısalttığını, virüs yükünü nasıl azalttığını ayrıntılarıyla ele alıyoruz.
Tanol Türkoğlu, çarpıcı bir soruyu masaya koyuyor: “İkinci dijital balon patlıyor mu?” Birinci büyük dijital balon internetti; şimdi yenisi yapay zekâ etrafında şişiyor. Yatırımlar, beklentiler ve bu dev dalganın perde arkasındaki ekonomik motivasyonlar, Türkoğlu’nun keskin analiziyle gündeme taşınıyor.
Ekonomi ve yenilik gündeminde Müfit Akyos, Küresel Yenilik Endeksi 2025 sonuçlarını değerlendiriyor. Türkiye, bu yıl listede yalnızca tek bir kümeyle –İstanbul’la– yer alıyor. Araştırma ekosistemi, girişim sermayesi ve kurumsal altyapıdaki erozyonun Türkiye’yi neden küresel yarışın gerisine düşürdüğünü Akyos’un yazısında bulacaksınız.
Beyin konusu: Aynı hikayeyi farklı şekillerde anlatmak, dinleyicinin anıları oluşturmak için kullandığı beyin ağlarını değiştirebildiği gösterildi. Aynı hikâyeyi beyin farklı algılayabiliyor… Ayrıca uzay sayfamızda bilinenin tersine bir durum var: Güneş Sistemimiz çok hızlı hareket ediyor. Bir diğer haberimiz Pankreas kanseri sinirlerimize saldırıyor.
“Birinci dünyanın isteksiz aboneleri…”
Doğan Kuban bu eski yazısında bakın ne diyor: İnsanoğlu hayalinde kurduğu bir Arcadia ya da Eldorado’da ya cennette ya da Hazreti Muhammed’in, Buda’nın, Konfüçyus’un, Lenin’in eteğinde yaşamayı hayal edebilir. Barbaros’un denizcisi olmak isteyen, İnebahtı’yı anımsamaz. Sultan Abdülhamit’i yüceleştiren, Yeşilköy’deki Rus anıtının o sırada yapıldığını bilmez…
Nörobilim sayfalarımızda hafızanın sınırlarını zorlayan bir grup insan var: “süper tanıyıcılar”. Yeni göz izleme araştırmaları, bu kişilerin yüzleri tanırken beyinlerinin nasıl farklı çalıştığını büyüleyici bulgularla ortaya koyuyor.
İlk akli İslam filozofu
Bilim tarihinden bir portre: İstinye Üniversitesi’nden Prof. Dr. Kadircan Keskinbora, İslam dünyasının ilk filozofu sayılan El-Kindi’yi anlatıyor. Matematikten tıbba, müzikten psikolojiye uzanan geniş üretimiyle El-Kindi’nin hem Doğu’yu hem de Batı’yı nasıl etkilediğini bu kapsamlı yazıda okuyacaksınız.
Arkeoloji sayfamızda, insanlığın en eski sanatının ardındaki sesi keşfediyoruz: Taş Devri’nin kayıp müziği. Mağara resimlerinin sadece “görülen” değil, aynı zamanda “işitilen” eserler olduğunu kanıtlayan yeni akustik araştırmalar, binlerce yıl öncesinin ritüel yankılarını yeniden canlandırıyor.
Bilim & Beslenme bölümümüzde, kışın erken kararan gökyüzünün metabolizmamızı nasıl etkilediğini inceliyoruz. Beden saatimize göre beslenmenin uyku, ruh hali ve enerji üzerindeki şaşırtıcı etkilerini araştırmalar eşliğinde sunuyoruz.
Grafik Bilgi sayfamızda, küresel ekonominin ağırlık noktalarını görünür kılıyoruz: Dünyanın en büyük 30 ithalatçısı. Ticaretin yönünü belirleyen ülkeleri verilerle inceliyoruz.
İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Esra Erik Akyol, finans dünyasının dijital dönüşümünü ele alıyor. Yapay zekâ destekli hizmetlerden siber güvenlik risklerine kadar uzanan bu değişim, artık sektörün geleceğini belirleyen kaçınılmaz bir süreç.
Reyhan Oksay, konusunda uzman İsmail Çakmak ile röportajı: Gizli Açlık konusu dünyada 3,5 milyar insanı etkiliyor.
Evrimi bugün görmüyor muyuz?
Meraklı Çocuk bölümünde Mercan Bursalı, “Evrim devam ediyorsa, bugün niye görmüyoruz?” sorusunun peşine düşüyor ve genç okurlarımız için antropolojinin temel kavramlarını sade bir dille aktarıyor.
Hayvanlar Dünyası sayfalarımızda bu kez “otistik köpek olur mu?” sorusuna bilimsel yanıt arıyoruz. Nöroçeşitlilik kavramı, hayvan davranışlarını anlamamızda yeni bir pencere açıyor.
Nigün Özbaşaran Dede’nin hazırladığı Araştırma Gündemi’nde ise iklim değişikliğinin yoksul ülkeler üzerindeki derin etkileri, köpek ırklarının 11 bin yıllık evrimi ve 39 bin yıllık mamuttan RNA izolasyonu gibi çok çarpıcı bulgular yer alıyor.
Dünya nüfusunun beşte dördü artık kentlerde yaşıyor haberinin yanısıra, Prof. Celal Şengör’in şimdi de Çin Bilimler Akademisi’ne üyeliğe kabul edildiğini okuyacaksınız.
Dijital sayfalarımızda: Yüksel Atakan’ın iklim konferansının sonuçlarını, yetersizliklerini, sıcaklığın yüzde 1,5 derece hedefinin çok gerisinde kaldığını anlatan, tam bir rapor hacminde 3 sayfalık değerlendirmesini paylaşıyoruz. Meraklı Büyükler'de ise otizm ve yaşlanma konusunda ne biliyoruz diye sorduk.
Bilimin ışığı, hem en küçük ayrıntılarda hem de insanlık tarihinin büyük kırılmalarında yol gösteriyor. 499. sayımızda, bu ışığın hem bugünümüze hem de geleceğimize nasıl dokunduğunu birlikte keşfediyoruz.
Haftaya görüşmek üzere...
***
Bir abonelik, bir genç, bir umut!
Laik, demokratik, çağdaş bir Türkiye’nin temelleri; eleştirel düşünen, bilimsel akılla donanmış gençlerin omuzlarında yükselir. Bugün bu gençlere bilgiye, bilime, dünyaya açılan bir pencere armağan edebilirsiniz.
Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği (ÇYDD) bursiyerleri, Türkiye’nin dört bir yanından gelen, eğitimle geleceğini kurmaya çalışan gençlerdir. Onlara Herkese Bilim Teknoloji dijital dergi aboneliği hediye ederek, hem eğitim yolculuklarına katkı sağlayabilir hem de bilimle aydınlanan bir gelecek için bir adım atabilirsiniz. Hedef geçen yıl olduğu gibi bu yıl da 100 genç.
Kampanya kapsamında 1 yıllık dijital abonelik bedeli özel olarak 1.500 TL’ye indirildi.
Destek olmak için info@herkesebilimteknoloji.com adresine “Çağdaş gençlere dijital abonelik desteği” açıklamasıyla mesaj atmanız ve kaç öğrenciyi desteklemek istediğinizi belirtmeniz yeterli.
Bir abonelik, bir genç, bir umut.
Hesap bilgileri:
IBAN: TR97 0006 7010 0000 0046 9424 72
HBT Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.
