İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması, ülke içinde ve dışında kitlesel hareketlere neden oldu. İnsanlar halk hareketlerinin gücünü yeniden keşfetmişe benziyor. Türkiye bu konuda yalnız değil. Sosyal hareketlerin sesi yükseliyor. Sadece otoriter rejimlerde değil, demokrasilerde de insanlar artık daha fazla söz sahibi olmak istiyor. Talepler çok çeşitli: İklim adaleti, gelir eşitliği, özgürlük, liyakat, şeffaflık… Ama araç aynı: Protesto.
Bu hafta Reyhan Oksay, protesto hareketlerini bilimsel açıdan inceliyor. Hangi tür protestolar kamuoyunu daha çok etkiliyor? Hangileri siyaseti dönüştürmeye muktedir? Ve neden bazı protestolar toplumun geniş kesimlerini harekete geçirirken, bazıları hızla unutuluyor? Yanıtlar dosya yazımızda.
Bu sayıda ayrıca…
Eğitimin itibarı ve üniversite diploması ne anlama geliyor?
Prof. Dr. Lale Akarun, günümüz Türkiye’sinde diplomanın bir çırpıda geçersiz ilan edilebildiği siyasi düzende, üniversite diplomasının sembolik ve gerçek değerini tartışıyor. “Bir kartviziti yırtar gibi, diploma iptal edilebilir mi?” sorusuyla başlayan yazı, bilgiye ve emeğe duyulan saygıyı sorguluyor.
Yapay zekâ mı, insan mı? Tanol Türkoğlu, teknoloji felsefesine dair önemli bir yazıyla bu sayıda: “Özgür Zeka”. Ülke yönetiminin algoritmalara mı, yoksa insanların sezgilerine mi bırakılması gerektiğini soruyor.
Beyin göçünün sessiz yıkımı: Ali Akurgal, otomotiv sektöründen başlayarak beyin göçünün Türkiye sanayisi üzerindeki etkilerini gözler önüne seriyor. Nitelikli insan kaynağının yurtdışına yönelmesi, yalnızca bir kayıp değil, uzun vadeli bir üretim ve teknoloji sorunu haline geliyor.
Çocuk eğitiminde kafa karışıklığına son: Kültür Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mehmet Toran, “Kreş mi, anaokulu mu, gündüz bakım evi mi?” sorularını açıklığa kavuşturuyor. Aileler için rehber niteliğinde olan yazı, erken çocukluk eğitimiyle ilgili temel farkları ve doğru tercihleri anlatıyor.
Hasta hakları üzerine önemli bir hatırlatma: İstinye Üniversitesi’nden Prof. Dr. Nusret Erdoğan, hasta rızasının hukukî ve etik boyutlarını sade bir dille anlatıyor. Vücut bütünlüğünden özel hayatın gizliliğine kadar pek çok alanda, bireyin temel haklarını koruyan kurallar yazıda öne çıkıyor.
Bilgili mi olsak, mutlu mu?
Doğan Kuban’dan derin bir soru: Usta düşünür Kuban’ın arşivinden çıkan yazı, günümüzün yüzeysel mutluluk anlayışını bilgiyle karşı karşıya getiriyor. “Cahil demokrasisi” kavramı üzerinden Batı’nın demokrasi algısını da sorguluyor.
Matematik kaygısı bulaşıcı mı? Yeni bir araştırma, ebeveynlerin matematik korkusunun çocukların başarısını nasıl etkileyebileceğini ortaya koyuyor. Aile içindeki duygusal aktarım, başarıya doğrudan etki edebiliyor.
Kalp dostu bir alışkanlık: Gün içinde sadece bir avuç ceviz, kolesterol seviyesini düşürmeye ve genel beslenme kalitesini artırmaya yardımcı olabilir. Penn State Üniversitesi’nden yeni bir çalışmanın sonuçları. Bilim ve Beslenme’de.
Kızamık geri döndü: 2025’in ilk aylarında kızamık vakaları dünya genelinde rekor seviyeye ulaştı. Aşı tereddüdü ve pandemi sonrası düşen bağışıklık oranları yeni bir halk sağlığı krizini tetikliyor.
Yeni bir rahatsızlık: Mizokinezi: Başkalarının yaptığı küçük, tekrar eden hareketlere karşı duyulan aşırı rahatsızlık. Giderek daha fazla insanı etkileyen bu durum hakkında bilimsel veriler Rita Urgan tarafından derlendi.
Dil gerçekten sadece insanlara mı özgü? Bonobolarla yapılan yeni bir araştırma, bazı temel dilsel yapıların evrimsel kökenlerine ışık tutuyor. Bonobolar, farklı çağrıları birleştirerek yeni anlamlar üretebiliyor.
Kedilerin evcilleşme hikâyesi: 10 bin yıl önce tahıl ambarlarında başlayan birliktelik, bugün evlerimize kadar geldi. Genetik veriler ve arkeolojik bulgular, kedilerin nasıl “ev arkadaşımız” haline geldiğini anlatıyor.
Araştırma Gündemi'nde Nilgün Özbaşaran Dede’nin dikkat çeken notları:
- Zona aşısı yalnızca deri enfeksiyonunu değil, demansı da önleyebilir.
- Antarktika’da keşfedilen dev deniz örümceği.
- Dünyanın en küçük kalp pili geliştirildi.
Ayrıca:
- Bilgi Grafik: Dünyadaki Nükleer Gerçekler
- Uyku Bilimi: Jet lag ile baş etmenin yolları
- Meraklı Çocuk: “Köpekler neden çöple oynamayı sever?”
- Bilgi Küpü: “Bisikletler evliliği nasıl değiştirdi?”
YouTube kanalımızda bilim söyleşilerini unutmayın.
Orhan Bursalı sordu Cem Say yanıtladı: Yapay Zeka mesela Einstein’in ünlü Görelilik Kuramını gerçekleştirebilir miydi, şimdi fizikçilerin üzerinde çalıştığı Herşeyin Teorisi üzerine buluş yapabilir mi? Peki şiir yazar mı, bakın övgü ve yergi şiirlerinde neler yumurtladı Yapay Zeka… İzleyin, izletin ve kanala abone olun…
Bilim, yalnızca merakla değil, cesaretle de ilerler. Toplumlar, bilgiyle donanmadıkça adalet arayışı da eksik kalır. Protestolar da, bilim de, aynı temel ihtiyaca işaret eder: Sesimizi duyurmak. O yüzden bu sayının kapağındaki çağrıyı unutmayın: Protestoların gücünü asla küçümsemeyin.
Yeni sayımızda bilimin, düşüncenin ve özgürlüğün ışığında buluşmak dileğiyle! HBT’yi tanıtmayı ve desteklemeyi unutmayın lütfen...
Sağlıkla, umutla ve dirençle kalın.
Özlem Yüzak
