Çarşı pazar alışverişine çıkan vatandaş bir dertli ise, çiftçi üretici bin dertli. Kamyonlardan yollara dökülen domatesler, karpuzlar… Her yıl artık aşına olduğumuz, içimiz sızlayarak izlediğimiz haberler… Zerre değişmiyor! Et ve süt gıda fiyatlarında yaşadıklarımızı sadece enflasyona bağlarsak kafayı kuma gömmüş oluruz. Enflasyon sonuç, sorun ise yapısal ve derin. Tarımsal baş aşağı gidişin köşe taşlarını ortaya koymadan olmaz. Ve ne yazık ki daha da kötü haber; küresel iklim değişikliğinin etkileri ile gıda fiyatları daha da artacak.
Bu dünyanın başlıca sorunlarından biri. Ülkeler bu yüzden tarım politikalarını çok daha titizlikle ele alıyorlar. Üstelik bunu çok uzun zamandan beri yapıyorlar. Üstelik bilimi ve teknolojiyi tarımın hizmetine sokarak yapıyorlar… Peki ya biz?
Türkiye’de ranta dayalı sermaye birikim modelinin en büyük kurbanı tarım sektörü ve tarım arazileri oldu. 2002-2023 arası toplam tarım alanı 2,6 milyon hektar azaldı. Birçok ürün artık yurt içi talebi karşılamaktan çok uzak. Bayram Ali Eşiyok’un yazısı önemli.
500 yıllık bilgi boşluğu
Doğan Kuban ise bu eski yazısında “Arkamızda 500 yıllık bir bilgi ve üretim boşluğu var” diyor: Dünyanın Türkiye’nin ekonomisini az gelişmiş bir pazar olarak algılaması onur kırıcıdır. Bunu, az eğitimli toplum katlarına anlatmak gerek! Aydınların görevi, topluma bu evrensel gerçeği duyurabilmektir.
‘Ultra doğru’ Yapay zeka kitlesel doğruları nasıl yönlendirecek? Tanol Türkoğlu önemli bir konuya dikkat çekiyor: Bir şeyin doğrusunun ne olduğunu öğrenmek için yapay zekacıklara danışıldıkça, o zekacıklar da çoğunluğunun söylemini doğru olarak algılayarak eğitilmişse, geleceğin ultra cahil bireyini bugünün cahil bireylerinin sosyal medyada paylaştığı çöp (yanlış) bilgi yetiştirmiş olacak!
Olimpiyatları geride bıraktık ama yankıları sürüyor. Size ilginç bir yazı: Eski çağlarda sporcular Olimpiyatlara nasıl hazırlanırlardı? Kimi formunu kuru incire borçluydu, kimi yeni doğmuş bir buzağıyı boğaya dönüşünceye dek her gün kucağında dolaştırıyordu… Rita Urgan derledi. Müfit Akyos da “Ölçüm olmadan oyunlar olmaz” der: Ölçmek sadece kazananları ve kaybedenleri belirlemekle ilgili değildir. Atletlerin özverisini ve becerilerini onurlandırmak, çabalarının her milimetresinin tam olarak yakalanmasını ve adil bir şekilde kabul edilmesini sağlamakla ilgilidir.
Atlar önceden plan yapabiliyor, stratejik düşünebiliyorlar
Doğada bizim dışımızdaki canlıların zekaları ile ilgili önyargılar ve kalıplar bir bir yıkılıyor. Buna şimdi atlar da eklendi. Hayvanlar Dünyası’nda.
İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mehmet Özer Kaos ve karmaşıklık teorilerinin önemine iş dünyası açısından değiniyor “ işletme ve organizasyonların değişen dünya düzeninde adaptasyon ve yenilik kapasitelerini artırmalarına yardımcı olacak stratejiler geliştirmelerine olanak tanımakta” diyerek.
Diz ağrısı çekenlere müjde
Kıkırdağı yenileyen yeni bir malzeme keşfedildi. Yeni biyolojik malzemeyle yapay eklemler tarihe karışabilir. Akıllı insülin iğnesi… Değişen kan şekeri seviyelerine gerçek zamanlı yanıt veren akıllı insülin iğnesi geliştirildi.
Alzheimer riski bile tahmin edilebilecek… Kanda bulunan yaklaşık 200 proteine dayanarak belirlenen yaş “saati” sayesinde kalp hastalığı, kanser, diyabet ve Alzheimer da dahil olmak üzere bir kişinin 18 farklı kronik hastalığa yakalanma riski önceden tahmin edilebiliyor. Sağlıkta inovasyon sayfamızda. Batuhan Sarıcan hazırladı.
Bilimsel bilgiyi yaymak müzelerin temel görevleri arasında. Birinci adım belediyelerin yerel mirası koruma görevini içselleştirmesi, ikinci adım bu yönde müze kurma planları yapması, son adım sosyal müze projesi geliştirmesi... Prof. Dr. Bekir Onur’un kaleminden.
Meraklı Çocuk’ta bu hafta yaz deneyleri var: Yaz tatili bitti bitiyor. Olsun, biz kalan boş günlerimizde deneyler yapalım! Çoğu insan, bilimin zor bir şey olduğunu, bilimsel deneyler yapmak için özel donanıma ihtiyaç olduğunu düşünür. Ama hiç de öyle değil. Siz de pekala evinizde bir laboratuvar kurabilirsiniz. Mercan Bursalı hazırladı.
Sosyal müze projesi
Yoğurda bal ekleyerek yiyin: İki yeni araştırmaya göre bal yoğurda yalnızca tat katmakla kalmayıp, yoğurdun içindeki probiyotik kültürleri destekliyor. Bilim ve Beslenme’de.
Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde bu hafta erkek kısırlığının sperm testi olmadan da artık tespit edilebildiğini, Ay’ın atmosferinde meteorların etkisini, Mısır’da ilk piramitlerin inşasında kullanılan hidrolik asansörü okuyacaksınız…
***
Tabi Dijital HBT’de bunlardan fazlası var. Mesela Meraklı Büyükler… Sonra: Bilim sömürgeci geçmişiyle hesaplaşıyor… Ünlü Science dergisi bu konuda öncülük yapıyor. Derginin o sayısının editör yazısını da iki Afrikalı yazdı: Bilimden herkes yararlanmalı, sadece bazıları değil. Ve kazara ortaya çıkan 7 büyük icat…
HBT dijitale de abone olarak, bilim yayıncılığımızın ayakta kalmasına destek olabilirsiniz.
Sevgiyle ve bilimde kalın.