Adeta çifte konulu kapağımız var. Organlarımızın laboratuvarda üretildiği çağa girdik… Laboratuvarda insan gözyaşı bezi yetiştirildi ve hatta ağlatıldı. Bir başka çalışmada ise, yapay ana rahminde bebek büyütülmesinin yolu açıldı: Yapay bir rahimde bir fare embriyosu büyütüldü. Ve ayrıca insan gebeliğiyle ilgili de iki önemli çalışma Nature’da yayımlandı: İki bağımsız grup, blastosistleri taklit etmenin yolunu bulmakla beraber laboratuvarda yetiştirdikleri insan hücreleriyle gerçeğe çok benzeyen kümeler oluşturdu. Blastoidler, daha başarılı gebeliklerin yolunu açabilir.
Biyoçeşitlilik krizi = İnsanlık krizi
Dünya’nın tarihini bir takvim yılıyla karşılaştırırsanız, doğal kaynaklarının üçte birini son 0,2 saniyede kullandık. Gezegenimizin ekosistemini çok uzun süredir tahrip ediyoruz. Ve bu yıl BM Ekosistem Restorasyonu On Yılı başlıyor. Uzmanlara göre ekosistemleri korumak, restore etmekten daha ucuz. COP26 olarak da bilinen 2021 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’nda alınacak önemli kararlar, doğayla yeniden düzgün bir ilişki kurmamıza yardımcı olacak bir dönüm noktası olabilir. Peki ekosistemler nasıl kurtarılabilir? Biz insanların biyoçeşitlilik üzerindeki etkisi ne? Suçlu: Büyüme odaklı ekonomi mi? Batuhan Sarıcan her iki önemli konuyu de derledi.
‘Küresel Enerji Üretimi, Yenilenebilir Enerji ve İklim Krizi’ yazısında Bayram Ali Eşiyok fosil yakıtlara dayalı yoğun enerji kullanımını sorguladı: ‘Bu yoğun kullanım kentlerdeki yeni kitlesel tüketim katedrallerinin bitmez, tükenmez taleplerini karşılarken, iklim krizinin esas kurbanları gariban/çevre ülkeler ve onların yoksul ve yoksun bireyleri oluyor..’ diyerek.
Temel mesele sömürü: ‘Yiyen ve Bakan’
Doğan Kuban hoca ‘Dünyada temel mesele sömürü: Yiyen ve Bakan’ başlıklı yazısında ‘Türkiye aydınlarının çağdaş dünya konusunda yeni uyananları, 10-15 yıl kendilerini aldatıp yeniden uyandıklarında, Türkiye’nin özgür bir demokratik yasaya tümüyle sırtını dönmüş bir ülkeye dönüştüğünün farkına vardı. O zaman liberalizm ve özgürlüğün soyut bir şey olmadığını ve despotizmin sade askerlere özgü bir davranış olmadığını, geç de olsa herhalde anladılar..’ diyor. Tabii asıl vurgu şu cümlede: ‘Aslında olaylar asker ya da sivilden değil, halkın ortalama kültüründen kaynaklanıyor’ diye yazdı.
Lale Akarun akademik dünyada kadının yerini sorguladı, her alanda kadınların başarılı çalışmalar yaptıklarını ancak üst yönetimde sayının hayli az olduğunu vurgulayarak ve yapılması gerekenleri sıraladı. Rektörlerde kadın oranı yüzde5! Türkiye Bilimler Akademisi’nin başkanı erkek; 10 konsey üyesinden sadece biri kadın. Tübitak başkanı, yardımcıları, yönetim kurulu, hepsi erkek. Türkiye Bilimler Akademisi’nin başkanı erkek; 10 konsey üyesinden sadece biri kadın. Tübitak başkanı, başkan yardımcıları, yönetim kurulu, hepsi erkek. Önerisi önemli: YÖK üniversite yönetimleri için Çeşitlilik Endeksi oluşturmalı!
Dünyada en başarılı 500 üniversite sıralamasında ya hiç yerimiz olmuyor ya da en altlarda. Bu yıl sadece Koç Üniversitesi listeye girebildi. O da 14 sıra gerileyerek...465.ci oldu. Prof. Dr. İbrahim Ortaş Türkiye’den üniversitelerin bu listeye girmesi için potansiyel var mı diye sordu. Ve 8 maddede çözüm önerilerini yazdı. Son derece önemli.
Koronavirüs: Yeni gelişmeler
Kısaca özetleyelim: Bugüne dek kalp dokusu üzerinde yapılmış en kapsamlı çalışmada, COVID-19 nedeniyle yaşamını yitirmiş insanların dörtte birinin kalbinde SARS-CoV-2 virüsü bulundu. Almanya, Fransa ve İtalya gibi Avrupa ülkelerinde enfeksiyonlarda artış ürkütücü.. Danimarka’da milyonlarca koronavirüs test sonuçları incelendi, sonuçlar haberimizde... Mustafa Çetiner Aşı olmalı mıyım? konusunu bu hafta da sürdürdü. Bir bitkisel ürün olan Quercetin kanser için öneriliyordu, COVID-19 için yararlı mı? Bir hükümet üniversitesinde reklamı yapılan bitkisel ilacın bilimselliği konusunda, Prof. Dr. Önder Ergönül’e soruları Orhan Bursalı yöneltti.
20 milyar kilometre uzaklıktan nasıl haberleşiyoruz?
40 yıl önce uzaya gönderilen Voyager II ile 20 milyar kilometre uzaklıktan nasıl haberleşiyoruz? Yeni gönderilen Mars aracı Perseverence o nefi s görüntüleri bize nasıl iletiyor? Elon Musk’un Starlink projesi alçak yörüngeye binlerce ‘cep’ uydusu göndererek dünyamızın her köşesine nasıl hızlı internet ulaşımı sağlıyor? Erdal Musoğlu uzayda iletişimi (Space Communications) inceledi ve bu soruları cevapladı...
Tanol Türkoğlu da ‘Dijitalin Evi’ başlıklı yazısında kamusal alanın evin içine Zoom’u Truva Atı gibi kullanarak sızdığını ve dijital işgücünün de boşalan kamusal alana sızabileceğini anlattı: “Dijitalin Ev”de ise mahremiyet diye bir şey yok! Bu yeni evde işyeri var, okul var, sinema-tiyatro gibi eğlence imkânları var, devlet daireleri var; var da var. En prestijli matematik ödülü olarak kabul edilen Abel Ödülü’nün 2021 yılındaki sahipleri Macar matematikçi Laszlo Lovasz ve İsrailli bilgisayar bilimcisi Avi Wigderson oldu. Hesaplama kuramının (theory of computation) öncüleri, matematik ile bilgisayar bilimini başarılı bir şekilde birleştirdi.
Müfit Akyos da ‘Çevre Muhasebeleştiğinde’ başlıklı yazısında çevre muhasebesi ile sorunların daha ölçülebilir olduğunu ancak buna karşın yaşanan sorunların artarak devam ediyor oluşunu irdeleyerek çevre için evrensel bir dil oluşturmanın gerekliliğine dikkat çekti.
Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Meltem Lara Bilikmen’in yazısı sosyal etkileşimini öğrenme üzerine etkisi ve beyinler arası plastite üzerine. İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Dr. Meltem Demir Güdül pandemi sürecinde kişinin kendine engellemesinin süreklilik kazanması halinde yaşanan sorunları ele alıyor. Ahmet Yavuz Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı boyunca izini sürdüğü yazılarında bu hafta da 2. İnönü Muhaberesi’ndeki olayları kaleme aldı.
Bilim ve Beslenme’de sirke yazısını bu hafta da sürdürdük... Yoksa köpeğin ilk evcilleştirildiği yer Almanya mı? Tümörlere karşı ‘doğal fren’ keşfedildi. Bu ne anlama geliyor? 47 milyon yıl önce ölen sineğin son yemeği neydi? Kronik ağrılara olanlara sevindirici haber ne? Nilgün Özbaşaran Dede’nin hazırladığı Araştırma Gündemi’nde...
‘Büyük Yokoluş’tan sonra yaşam nasıl kendini yeniledi? Zürafa genomu hipertansiyon tedavisine yönelik ipuçları mı barındırıyor? Murat Altaş’ın Hayvanlar Dünyası’nda.
Hep birlikte, sizlerle varız! Önümüzdeki hafta yeniden birlikte olmak üzere sevgide ve bilimde kalın...
